Ministériu Justisa liuhosi Diresaun Nasionál Direitus Humanus no Sidadania hala’o programa divulgasaun pakote proposta Lei rai nian iha Postu Administrativu Lequidoe, Munisípiu Aileu

Lequidoe: Ministériu Justisa (MJ) liuhosi Diresaun Nasionál Direitus Humanus no Sidadania (DNDHC) servisu hamutuk ho Diresaun Nasionál Assessoria Jurídika no Lejizlasaun (DNAJL) hala’o divulgasaun hodi habelar informasaun kona-ba proposta pakote lei rai nian iha Postu Administrativu Lequidoe, Munisípiu Aileu iha loron 16 fulan Juñu 2016.

Programa ida-ne’e realiza tuir Planu Asaun Anuál 2016 ne’ebé trasa tiha ona husi DNDHC. Programa divulgasaun ne’e hahú ho reza no kanta Inu Nasionál Patria-Patria husi estudanete Eskola Ensinu Sekundaria Geral Dom Tomas Lequidoe, Administradór Postu Lequidoe Senor Jacinto Vilanova, iha nia abertura agradese ba Ministru Justisa ne’ebé simu sira nia proposta hodi realiza divulgasaun lei kona ba rai, tanba problema rai konsidera nu’udar kestaun ida ne’ebé sensitivu, komplexu no komplikadu, Nia salienta katak Programa ida-ne’e importante tebes ba komunidade Lequidoe atu hatene lolos ida ne’ebé mak rai privadu no ida ne’ebé mak rai estadu nian “ Sr. Administradór Postu akresenta liután katak buat ne’ebé Maromak nian fó ba Maromak no buat ne’ebé Cesar nian fó ba Cesar.

Iha abertura ida ne’e Diretór DNDHC, Senor. Flaviano Moniz Leão hanesan responsavel ba programa iha nia intervensaun hateten katak ami mai atu fahe informasaun ba ita bo’ot no agradese ba Senor. Administradór Postu Lequidoe ne’ebé iha nia insitiva rasik hato’o proposta ba Ministériu Justisa husu atu halo programa divulgasaun proposta pakoke lei rai nian ho objetivu fahe informasaun ba komunidade sira iha Postu Administrativu Lequidoe ne’ebé kompostu husi Suku 7 no Aldeia 22 presiza tebes informasaun atu minimiza konflitu ka disputa tanba kestaun rai.

Partisipante sira ne’ebé partisipa iha programa divulgasaun ne’e kompostu husi; Komandante Eskuadra PNTL Lequidode ho nia membru, atutoridade lokál ho nia komunidade, profesores estudante ensinu sekondáriu no funsionáriu sira iha Postu Administrativu Lequidoe.

Diretór DNAJL, Sr. Nelinho Vital hanesan oradór ba matéria proposta pakote lei kona-ba rai; Rejime Espesiál kona-ba Definisaun ba Propriedade Bens Imóveis no Lei Espropriasaun kona ba Utilidade Públika. Diretór DNAJL, esplika katak maske proposta pakote lei kona-ba rai nian ne’e foin submete ba Partlamentu Nasionál, maibe ninia konteúdu sei la ses husi matéria ne’ebé aprezenta dadaun ba ita bo’ot sira iha eventu ida-ne’e.

Rejime Espesiál kona-ba Definisaun ba Propriedade Bens Imóveis ne’e ho nia objetivu fó rekoñesimentu no atribuisaun títilu propriedade kona-ba bens imóveis, klarifika situasaun jurídika ba bens imóveis no promove distribuisaun rai ba sidadaun hotu nomós garante ema hotu-hotu asesu ba rai, atribui direitu nain ba rai no fó kompensasaun ba kazu disputa rai nian.

Diretór DNAJL ne’e akrezenta liután katak Lei Espropriasaun ne’e importante tebes atu espropria rai no propriedade privada sira bainhira Estadu presiza uza deit ba utilidade públika ho dalan ne’ebé difisíl no tenke tetu didiak no lolos bainhira Estadu hakarak foti desizaun ruma hodi espropria propriedade privada ruma ba utilidade públika tenke kaer-metin ba kritéria sira ne’ebé estabelese tiha ona iha lei ne’e, Estadu tenke tetu didiak kondisaun situasaun tomak propriedade ida ne’ebé atu espropria ne’e no fó indemnizasaun ba propriedade ne’e ho nia valór tuir lei oan determina.

Diretór Terras Propriedades Servisus Kadastrais, Munisípiu Aileu, Sr. Gaspar Benevides foka liuba Lei No. 1/2003 kona-ba Bens Imóveis regulariza rai no propriendade estadu nian ne’ebé Govenu Portugues no Governu Indonésia husik hela nomós rai propridade privadu abondonadu sira Estadu Timor-Leste mak administra. Ema sira ne’ebé okupa tenke arrenda ba Estadu, karik Estadu la presiza bele iha posibilidade sai nain ba, no Diretór ne’e akresenta liután katak levantamentu kadastrál ba dadus físikus ne’e importante tebe-tebes bainhira Rejime Espesiál Definisaun Titularidade Bens Imóveis ne’e tama iha vigór hodi atribui títulu ba rai pedasuk ida-idak iha futuru.

Iha parte enseramentu ba programa divulgasaun pakote lei rai ne’e Administradór Postu Lequidoe Senor Jacinto Vilanova agradese ba Diretór DNDHC ho nia komitiva sira simu nia prospota hodi realiza programa divulgasaun no fahe ona inforamasaun ba partisipante sira nomós agradese ba Diretór nain rua, halo ona aprezentasaun ho kulidade no atrativa tebes ba partisipante sira. Nomós Senor. Administradór ne’e akresenta liután kestaun rai ne’e sai komplikadu tanba ema mak komplika no husu partisipante sira atu fahe tan informasaun sira ne’e ba maluk sira ne’ebé la hetan opotunidade partisipa iha programa ida ne.

Prepara husi

Francisco Xavier Vasco Soares
Tekniku Suprior DNDHC/MJ.