MJ Liuhosi DNDHC Konsulta Públiku Kona-ba Relatoriu Inisial Konvensaun Internasional Direitu Sivil no Politiku iha Munisipiu Ne’en

Ministériu Justisa (MJ) liu hosi Diresaun Nasional Direitus Umanus no Cidadania (DNDHC) hala’o konsulta públiku iha munisipiu ne’en (Lautem, Liquisa, Manufahi, Aileu, Viqueque no Oe-cuse) hodi rekolla informasaun balun ba fontes prinsipal ne’ebe ekipa identifika ona sobre implementasaun Konvensaun Internasional Dirietu Sivil no Politiku. Konsultasaun hirak ne’e hala’o iha loron balun ne’ebé hanesan no Munisipiu ne’ebé diferente, iha loron 14 Setembru 2016 realiza iha Manufahi no Lautem, loron 16 Setembru 2016 realiza iha Aileu no Liquisa no sei realiza mós iha loron 21 Setembru 2016 iha Viqueque no loron 27 Setembru 2016 iha Oe-cuse.

Timor-Leste ratifika Kovensaun Internasional Direitu Sivil no Politika (KIDSP) iha loron 18 Setembru 2003, idepois de ratifikasaun, estadu iha obrigasaun hodi implementa inklui hato’o relatoriu ba Nasoens Unidos. Prosesu kompila informasaun KIDSP ne’e inklui konsultasaun públiku hodi nune’e hatene direta realidade implementasaun KIDSP no sei kompleta ho informasaun Inter-Ministerial balun.

Ba objetivu konsultasaun Diretór DNDHC, Flaviano Moniz Leao hatete, “Timor-Leste ratifika konvensaun hitu inklui konvensaun kona-ba direitu sivil no politiku. Estadu parte iha obrigasaun hodi implementa ejijensia konvensaun ne’e inklui hato’o relatoriu. Ho prosesu hirak ne’e ami mai rekolla informasaun balun nune’e bele kompila no produs esbosu relatoriu Konvensaun Internasional Direitu Sivil no Politiku.” Kontiudu kuaze atu hanesan mós hatete hosi reprezentante Direitór DNDHC, Jose Paulino Dias Ximenes iha Lautem no Reprezentante Diretór DNDHC Helder Gaudinho Martins iha Liquisa.

“Tempu di’ak no espesial ba ita hodi fó informasaun real ne’ebé akontese. Husu ba partisipante sira halo diskusaun ativu no fo informasaun ne’ebé klaru no los ligado ho lalaok direitu sivil no politiku li-liu intervensaun parte siguransa nian,” dehan Administrador Munisipiu Manufahi, Carlito Pinheiro bainhira abertura, Quarta (14/9/2016). Subtansia abertura hosi Adminitrador Munisipiu Aileu, Lautem no Liquisa ho redasaun ket-ketak maibe kontiudu prinsipal balun kuaze hanesan tamba lideransa hirak ne’e apresia di’ak ba konsultasaun no sujere partisipante fo informasaun los ba ekipa sira no rekomenda buat ruma.

Prosesu konsultasaun, iha kada sesaun fahe ba grupu rua (2) tuir area tematiku. Area tematiku dahuluk kona-ba identidade pesoal, reliziaun, grupu minoria no indizena nst (artigu 16, 18 no 27 KIDSP) no area tematiku daruak kona-ba siguransa no direitu partisipa asuntu públiku, direitu vota no kandidata an nst (artigu 17 no 25 DIDSP). Iha kada sesaun iha fatin sira refere antes fahe grupu hodi konsulta inisiu iha aprezentasaun kona-ba KIDSP hato’o hosi Diretór DNDHC, Flaviano Moniz Leão no Tekniku Superior DNDHC, Carmelindo da Silva Caetano. Iha Munisipiu Lautem iha mós prezensa Asesora Nasional Direitus Umanus, Maria Rosa Xavier hodi fasilita grupu konsultasaun no halo rezumu ba informasaun.

Konsultasaun hirak ne’e partisipa hosi Administrador Munisipiu, lideransa Postu Administrativu, Lideransa Komunitaria balun, Komandante PNTL Munisipiu ka ninia reprezentante, Sosiedade Sivil inklui komunidade sira iha teritoriu sira ne’ebé refere.

Carmelindo da Silva Caetano
Tekniku Superior, DNDHC MJ