MINISTÉRIU JUSTISA DIVULGA LEI IHA POSTU ADMINISTRATIVU LIMA IHA FULAN AGOSTU


Ministériu Justisa (MJ)liuhosi Diresaun Nasional Direitus Umanus no Sidadania(DNDHC)hala’o divulgasaun Lei No 13/2017 kona-ba Rejime Espesiál ba Titularidade Bein Imovel, Lei No 8 2017 kona-ba Expropriasaun ba Utilidade Públiku no Lei No 9/2002 kona-ba Nasionalidade iha Postu Administrativu 4 mak hanesan, Postu Administrativu Venilale, hahu iha loron 16 Agostu 2019, Postu Administrativu Turiscai, 20 Agostu 2019, Postu Administrativu Remexio, 22 Agostu 2019, Postu Administrativu Laulara, 23 Agostu 2019 no ikus iha Postu Administrativu Uato Carbau, 27 Agostu 2019.

“Objetivu hosi divulgasaun ne’e hodi fo kuiñesimentu ba komunidade sira kona-ba lei rai nian no nasionalidade ba komunidade sira nune’e prevene konflitu no karik infrenta problema buka solusaun tuir lei,” tenik Diretur DNDHC, Flaviano Moniz Leão iha Turiskai, 20 Agostu 2019 no Laulara, 23 Agostu 2019.
Iha Uato Carbau, Administrador Postu, Mateus Martins Pinto hateten, “ita iha oportunidade tamba rona informasaun lei kona-ba rai no nasionalidade direita hosi Ministeriu Justisa, informasaun hirak ne’e hatene hodi prevene konflitus no krime. Sira mai laos atu mai rezolve maibe informa saida mak lei hatete, kontiudu abertura administrador postu sira iha fatin balun refere mos kuaze atu hanesan liliu prevene konflitu rai no krime.”


Ekipa tekniku Ministériu Justisa mak hala’o divulgasaun ne’e kompostu hosi Diresaun Nasional Asesoria Juridika no Lejislasaun, Diresaun Nasional Direitus Umanu no Sidadania no Diresaun Nasional Rejistu no Notariadu. Ba responde perguntas hosi komunidade sei reforsa hosi Diretur Munisipal ka Distrital no reprezentante Diretur Jeral Terras. Kontiudu esplikasaun hosi tekniku direta ba lei N.°13/2017 katak se ita dehan nain ba rai entaun iha direitu uluk nian primariu mak hanesan direitu perfeita, hak milik no direitu informal buat hirak ne’e mos ejiji sertifikadu no evidensia ne’ebé klaru.

Se ita dehan direitu ba uza, aluga entaun ita iha direitu uluk nian sekundariu hanesan aforamento, hak guna bangunan no guna usaha, esplika mos dominu públiku estadu nian mak hanesan tasi, mota, be’e matan, foho, aero, liu tan iha dominu privadu estadu nian mak hanesan edifisiu ka rai sira ne’ebé administra ou abandona hosi tempu Postugis, Indonesia ezemplu edifisiu ka rai públiku hanesan ofisiu ba públiku, Hospital, edifisiu Polisia no Defeza nst.

Atu sai nain ba rai liuhosi pose laos ba dominu publiku ka privadu esadu nian nst. Liu tan ba lei N.° 8/2017 define katak enkuantu estadu presiza rai, estadu husu ka expropria rai privadu ema ruma nian ho indeminizasaun hodi utiliza rai ne’e ba públiku, ezemplu uza ba semiteriu públiku, hospital nst depende planu estadu nian.


Expropriasaun ne’e mos laos naran hadau sidadaun nia rai deit maibe sei liuhosi indeminizasaun mak foin muda ema hosi fatin ida, expropriasaun ne’e tenki liuhosi Konselu Ministru no antes realiza presija iha estudu benefisiariu, planu programa, iha akordu, iha lisensa ambiental no seluk tan no kontiudu informasaun legal balun liga ho lei N.° 9 2002 esplika katak sai nasionalidade Timorense nia prosesu sei hare ba fatin moris no ran, ita iha sidadaun nanis no husun.

Nanis signifika Timor-oan duni ka inan ka aman ida hosi Timor-oan nst, sidadaun husun katak ema entranjeiru maibe tanba tuir laen ka fen sai sidadaun Timorense, ida ne’e sei kompleta rekezitus no hala’o teste ida hodi sai sidadaun Timorense, teste hala’o iha Ministériu Justisa liuhosi Diresaun Nasional Rejistu no Notariadu. Alende ne’e mós iha naturalizasaun, Ministru Justisa mak sei deside nomos liuhosi ita nia Parlamentu Nasional bele fó nasionalidade liuhosi resolusaun nst.

Divulgasaun iha postu lima iha fulan Agostu total partisipante hamutuk 636, hosi hirak ne’e prezensa partisipante feto hamutuk 168. Sesaun hala’o no asiste direita hosi Diretur DNDHC, Flaviano Moniz Leão, Diretur DNRN, Joaõ Fernando Borges Martin, Reprezentante DNAJL, Reprezentante Diretur Jeral Terras, akompaña mós hosi Diretur DNRN no DNTPSC Munisipiu, Komandante no Reprezentante Polisia Eskuadra sira no sefi suku sira no komunidade iha postu sira refere.(C)

Carmelindo da Silva Caeatno
Tekniku Superior, DNDHC MJ