MESSK-DGTP Hala’o Enkontru Komunitária Kona-ba Sidade Universitáriu


Aileu-Ministru Ensino Superior Siénsia no Kultura hamutuk ho Diretór Jeral Terras Propriedades iha loron 15 fulan-Outubro 2019 foin lalais ne’e hala’o enkontru komunitária ho komunidade afetadu ba konstrusaun sidade universitáriu nian ne’ebé sei lokaliza iha Suku Bandu Dato no Lausi, Postu Aileu.

Iha enkontru ne’ebé hetan partisipasaun másimu hosi komunidade afetadu inklui mós ministériu dirijenti sira hosi Ministériu Edukasaun no DGTP nian ne’e Ministru ESSC, Longuinhos dos Santos, liuhosi ninia intervensaun hateten, ninia prezensa iha ne’e hodi bele hato’o buat ruma ba konunidade afetadu sira iha suku Lausi no Bandudato, tanbasá hakarak hili iha suku ne’e hodi harí sidade universitáriu, tanba fatin ne’e tama ona iha planu govenrnasaun daualuk nian no fatin refere konsidera haensan fatin ne’ebé kalma no hakmatek ba estudante sira hodi bele estuda.


Ministru ne’e hateten, antes harí sidade univeristáriu iha Aileu presiza rona mós prekupasaun inklui mós hanaoin balu hosi komunidade sira nian tanba ne’e ho estandar internasionál no sei harí mós sentru formasaun ekselente ho estandar internasionál.

Tuir ministru ho prezensa sidade universitáriu nian iha Munisípiu Aileu bele hamenus dezenpregu inklui mós bele aumenta sustensabilidade ekonomia komunidade sira nian.

Hanesan reprezentante povu iha uma fukun Parlamentu Nasionál, Domingos de Carvalho hosi Bankada CNRT no Jose Paicheco hosi bankada Fretilin hateten hanesan reprezentante povu iha uma fukun sira fó apoiu másimu ba programa governasaun daualuk nian ne’ebé tuir planu sei harí sidade universitáriu iha munisípiu Aileu.


Iha fatin hanesan Diretór Jerál Terras Propriedades (DGTP), Rodrigo de Mendonça, hateten hanesan ema tékniku nia parte sempre fó apoiu hodi bele harí sidade universitáriu iha Aileu bazeia ba orden superiór sira nian.

Ba komunidade sira ne’ebé la aseita atu harí sidade universitáriu DGTP ne’e husu ba kommunidade hirak ne’e atu aprezenta sira nia dokumentus konprovativu ba iha Diresaun Terras Propriedades Munisípiu Aileu.

“Hanesan Servidór estadu ha’u husu ba maluk sira ne’ebé mak la konkorda atu harí sidade universitáriu iha suku Bandudato no Lausi, Munisípiu Aileu, tenke hatudu sira nia dokumentu komprovativu ba iha Diresaun nune’e ami bele halo prosesu,” nia hateten.


Relasiona ho komunidade balu ne’ebé la konkorda atu harí sidade universitáriu iha sira nia rai laran Diretór Jerál ne’e esplika mós, komunidade sira presiza hatene, tanba iha Konsituisaun RDTL, artigu 54 alinea b hateten, ‘Labele uza propriedade privada hodi estraga fali ninia funsaun sosiál’ no alinea c mós esplika momós katak, ‘Atu hetan eh hasai ema nia propriedade privada hodi halo ba uzu públiku, tenke selu indeminizasaun loloos ba sidadaun, tuir lei haruka’ tenik Rodrigo.

Eis Xefe Departamentu Disputa de Terras ne’e mós husu ba timoroan hotu-hotu tenki hakruk ba lei hirak mak hakerek ona iha Konstituisaun RDTL, tanba konstituisaun ne’e rasik halulik ho ema nia ruin no ran.

Kona-bá komunidade afetadu nia hateten, totál afetadus ba sidade universitáriu ne’e ema nain 1742 hosi uma-kain 36 iha suku Bandudato no Suku Lausi no iha uma kain 11 hosi uma-kain 36 ne’e mak la aseita atu harí sidade universitáriu iha sira nia suku.

Hanesan afetadu maioria komunidade konkorda hodi fó apoiu ba dezenvolvimentu liu-liu planu governu nian ne’ebé sei harí sidade universitáriu iha Aileu, maibé tenki kria kondisaun ne’ebé dignu tuir lei haruka ba sira hanesan komunidade afetadu.


Iha fatin hanesan reprezentante afetadu ne’ebé la konkorda, Elsa Xavier hateten, sira la konkorda hodi entrega sira nia rai ba governu hodi harí sidade universitáriu iha Suku Bandudato no Lausi, tanba rai refere konsidera hanesan rai eransa.

Enkontru komunitária ne’ebé hala’o iha sede suku bandudato ne’e hetan partisipasaun másimu hosi autoridade lokál munisípiu inklui mós lideransa komunitária no membru governu sira hanesan, Minstru Ensino Superiór, ho nia ekipa no Diretór Jerál Terras Propriedades ho nia ekipa. Nune’e mós tuir planu konstrusaun ba sidade universitáriu sei hahú ninia konstrusaun iha Setembru 2020.*

Ananias Babo Horta
Relasaun Públika DGTP