LAUTEM-Sekretáriu estadu Terras Propreidades (SETP) Jaime Xavier Lopes iha loron 17 fulan-Novembru 2014 foin lalais ne’e hala’o lansamentu kona-bá levantamentu dadus kadastrais tuir Sistema Nasionál Cadstro (SNC) iha salaun enkontru edukasaun munisipiu Lautem.

Iha lansamentu ne’ebé simbolikamente entrega tablet hosi SETP ba iha ekipa tékniku SNC nian sira ne’e nia husu ba komunidade liu-liu ba iha komunidade sira ne’ebé maka tama iha area levantamentu nian tenki kria koperasaun ne’ebé di’ak inklui mós tenki fó sira nia suporta ba iha ekipa tékniku sira nune’e bele fasilita sira atu halo levantamentu.

Bainhira servisu ekipa tékniku nian sira atu susesu tuir Jaime tenki hetan kontribuisaun ne’ebé boot hosi komunidade sira, nune’e mós bainhira komunidade sira la fó sira nia suporta entaun ekipa tekniku sira sei labele halo buat ida.

Jaime mós husu ba komunidade sira hodi prepara dokumentus legál ruma kona-ba rai nian, hanesan sertifikadu anteriór, inklui mós dokumentu sira hanesan kartaun eleitorál ka pasaporte e sertidaun batizmu nian, husu ba komunidade sira hodi bele fó informasaun ne’ebé maka loos ba iha ekipa sira.

Iha biban ne’e nia ko’alia mós kona-ba artigu sira iha konstituisaun RDTL nian ne’ebé maka iha relasaun ho rai maka hanesan artigu 54 hakerek kona-ba direitu ba propriedade privada, artigu 141 hakerek kona-ba rai, no artigu 161 hakerek kona-ba hasai rikusoin la tuir lei.

“Atu sai na’in ba rai tenki rai ne’ebé maka ita nian rasik hodi labele okupa ema seluk nia sasan no ema seluk nia kintál, bainhira ita ukun ema seluk nia rai ka ema seluk nia fatin hanesan mós ita halo invazaun ba ema seluk nia direitu,” dehan Jaime.

Sekretáriu Estadu ne’e husu ba komunidade sira hodi labele fa’an rai tanba ita nia populasaun sira bele aumenta ba bebeik maibé rai sei la aumenta.

Hatan ba prekupasaun komunidade sira nian kona-bá rai abandonadu Jaime hateten, bainhira temi rai abandonadu entaun hanesan rai sira ne’ebé maka na’in iha hela estranjeiru, maibé sira ne’ebé maka nia na’in ba hela iha distritu seluk ne’e la’ós abandonadu, tanba ne’e maka hodi mosu problema, nia hateten.

Iha lansamentu ne’ebé hetan partisipasaun hosi Diretór Nasionál SNC, Xefe Departementu Administrasaun Finansas DNTPSC no Diretór Terras Propriedades Lautem nian inklui mós Autoridade lokál no lideransa komunitária sira ne’e, hahuu ho entrega tablet ba sukat rai nian.

Iha fatin hanesan Reprezentante administradór Municipiu Lautem Jose Monteiro husu ba komunidade sira atu bele fo sira nia kontribuisuan ba iha ekipa tekniku sira, nune’e mós bainhira iha problema ruma husu atu rezolve antes ekipa sira atu husu informasaun ruma.

Hanesan Lideransa Komunitária ba fatin ne’ebé maka ekipa tékniku sira atu ba halo levantamentu dadus tuir Sistema Nasionál Cadastro nian ne’e Xefe Suku Home, Amrojo Fretilin de Araujo husu ba SETP atu bele halo lai enkontru komunitaria antes ekipa sira ba halo levantamentu.

Tuir Amrojo, bainhira ekipa tékinku sira la ba halo halo levantamentu maka seidauk iha enkontru komunitaria nee hanesan mós estadu kria hela problema ba iha kom unidade sira.*
Ananias Babo Horta
Media Officer SETP