COVALIMA-Sekretáriu Estadu Terras Propriedades (SETP) Jaime Xavier Lopes iha loron 24 fulan-Novembru 2014 foin lalais ne’e hala’o lansamentu Sukat rai tuir Sistema Nasionál Cadastro (SNC) iha Edifisiu Terras Propriedade distritu Covalima.

Iha lansamentu ne’ebé hetan partisipasaun masimu hosi autoridade lokál inklui mós lideransa komunitaria no komunidade sira ne’e Sekretáriu Estadu ne’e hateten, levantamentu dadus ne’e hanesan ho uluk hosi Ita Nia Rai, maybe ida ne’e ho nia prosesu ida ne’ebé maka modernu liu. Tanba ita uza tablet hodi bele hatene ninia pontu sira.

Membru governu ne’e husu ba komunidade mós lideransa komunitária sira atu bele fó sira nia kontribuisaun no sira nia kolaborasaun ne’ebé di’ak ba iha ekipa tékniku sira hodi bele halo levantamentu ida ne’ebé maka di’ak.

Tuir Jaime, bainhira komunidade ho lideransa komunitária sura maka la fó sira nia kontribuisaun ekipa tékniku sira sei labele hetan rezultadu ne’ebé di’ak iha sira nia servisu.

Iha lansamentu ne’ebé hetan partisipsaun hosi Autoridade lokál, Lideransa komunitária inklui mós hosi PNTL no komunidade sira ne’e, SETP salienta mós sistema sukat rai lao nafatin, nia ho sistematiku maibe agora modernu liu, nune’e mós uluk hosi ita nia rai agora ho naran Sistema Nasionál Cadastro, (SNC), prosesu hanesan maibé muda nia mekanizmu oituan, hanesan uluk ema bele ema rua maibé agora ho ema ida nia naran deit maka reprezenta.

Iha lansamentu ne’e, Jaime husu ba komunidade sira ne’ebé maka okupa rai no uma estadu tenki ba rejistu iha Terras Propriedades Terras Propriedades Distritu sira hodi bele halo kontratu arrendamentu ho estadu.

Iha biban ne’e Diretór Terras Propriedade Munisipiu Covalima, Afonso Gusmão hateten, ohin ita hamutuk hodi bele hala’o sistema ida ne’ebé maka uluk iha ona, maibé oras ne’e dadaun sei uza sistema ida ne’ebé maka modernu liu.

Diretór ne’e hateten Sukat rai atu hetan direitu ba rai, tanba rai maka ema nia moris nune’e husu ba komunidade sira inklui mós lideransa komunitária sira bele fó sira nia apoiu ba iha ekipa sira ne’ebé maka sei tuun ba suka rai.

Hanesan uma-na’in Reprezentante Administradór Munisipiu Covalima, Jose Pina Cardoso hato’o ninia agradesementu ba iha SETP ho nia kometiva sira ne’ebé maka ba halo lansamentu sukat rai tuir Sistema Nasional Cadastro nian iha Covalima.

Tanba tuir Jose, rai importante ba ema nia moris, tanba buat hotu halo iha rai nia leten, iha Covalima iha problema barak kona-ba rai tanba iha komunidade sira barak maka hamdau-malu kona-ba rai, tanba ne’e estadu iha devér tomak hodi bele rezolve.

Iha levantamentu dadus ne’ebé sei hala’o iha Suku Suai loro, Jose hateten, iha rai lobukida maka entrega ona ba iha mega projetu Suai Supply Base (SSB) no Airoportu. Maibé hakarak ka lakohi hanesan sidadaun ne’ebé di’ak tenki fó kontribuisaun ba iha dezenvolvimentu nasaun ne’e nian.

Nia husu ba lider komunitaria suku idaidak hodi bele aproveita tempu ne’e hodi bele rona didi’ak informasaun hodi bele hato’o informasaun ne’ebé maka rona hosi SETP ba komunidade sira ne’ebé maka la partisipa, nune’e husu mós ba ekipa ténkinu sira hodi bele halo kordenasaun servisu ho autoruidade sira nune’e ikusmai mosu problema kona-ba bele tuur hamutuk hodi rezolve.

Hanesan komunidade Eugenio de Sousa husu ba SETP kona-bá rai no uma abandonadu sira ne’ebé na’in ba tiha estranjeiru ikus-mai be;e sukat hodi sai na’in ka lae. Nune’e mós ema ne’ebé maka sai-ona sidadaun estranjeiru bele mai fa’an rai iha Timór-Leste ka lae.*

Ananias Babo Horta
Media Officer SETP