SETP Hala’o Lansamentu SNC Iha Aileu

Atividade dahuluk VI Governu Konstitusionál;
AILEU-Reprezentante Sekretáriu Estadu Terras Propriedades (SETP) ne’ebé reprezenta hosi Diretór Nasionál Terras Propriedades e Servisu Kadastrais (DNTPSC) Romão Guterres iha loron 17 fulan-Fevereiru 2015 foinlalais ne’e hala’o lansamentu ba programa Sistema Nasionál Cadastro (SNC) iha salaun enkontru Munisipiu Aileu ne’ebé sai mós hanesan atividade dahuluk ba iha IV governu konstitusionál.

Iha biban ne’e reprezentante SETP, Romão Guterres hateten, uluk governu liu hosi konselu ministru deside hodi fo fiar ba iha GMN hodi bele kaer konba sistema nasional kadastro.

Nia hateten, Programa SNC hala’o ona iha munisipiu neen, maka hanesan Dili, Liquisa, Manatuto, Lospalos, Oe-cusse, Suai, no ohin ita halo iha Aileu, lansamentu SNC nian iha distritu sira ne’e labele hala’o dalaida tanba ekipa ténkniku sira sei prepara mapa.

Diretór ne’e salienta mós programa SNC ne’e imoprtante tanba bainhira lei rai nian aprova ona dadus sira ne’ebé maka SNC foti ne’e maka sei sai hanesan baze de dadus hodi bele hatene ida-idak nia baliza, nune’e mós bele produz sertifikadu na’in ba rai.

Iha lansamentu ne’ebé hetan mós partisipasaun masimu hosi lideransa komunitária inklui mós autoridade lokál ne’e nia husu ba komunidade sira atu bele fó informasaun ne’ebé loos ba ekipa SNC sira ne’ebé sei halo levantamentu dadus ba rai.

Tanba tuir nian, bainhira ita fó informasaun ne’ebé maka la loos no bosok hanesan mos ita halo krime.

Iha lansamentu ne’e Administradór Munisipiu Aileu, Martino Siqueira liu hosi ninia intervensaun hateten, rai importante ba ema nia moris tanba ne’e ho prezensa tékniku sira hosi SNC nian, komunidade sira tenki fó informasaun ne’ebé loos no klaru ba ekipa sira.

Administradór ne’e hateten fatin sira ne’ebé maka estadu konsidera hanesan dominio públiku estadu nian mós komunidade sira dehan sira nian.

Hanesan uma na’in diretór Terras Propriedade Munisipiu Aileu, Gaspar hateten, programa ne’e konsidera programa nasionál nian, uluk hanaran Ita Nia Rai ne’ebé suporta hosi Governu Amerikanu agora ho naran ba SNC, ne’ebé tuir planu sei halo levantamentu iha teritoriu laran no ohin hala’o iha Munisipiu Aileu

Tanba ne’e nia husu ba komunidade sira tenki rona didi’ak saida maka sei hatoo hosi nai-ulun sira hosi nasionál, nune’e bele hamenus problema rai nian ne’ebé maka durante akontese iha Teritoriu TL.

Iha biban ne’e Prezidente SNC, Jorge Serano hateten timor oan presiza hamutuk hodi bele halo kontrola ba iha ita nia rai, projetu ne’e intresante tanba halo levantamentu ho sistema ida ne’ebé modernu liu.

Hanesan lideransa komunitaria Xefe Suku Saburia, Leonito Pereira de Araujo hateten, ohin oras ne’e dadaun ita hala’o lansamentu ba levantamentu dadus nian oinsa ho levantamentu sira uluk, tanba tanba to’o oras ne’e komunidade sira ne’ebé maka sira nia rai ekipa sira ba halo ona levantamentu maibé sira seidauk hetan sertifikadu rejistu rai nian.

Xefe Suku ne’e hateten, nia parte prekupa kona-ba uma no rai estadu nian sira ne’ebé maka estadu portuges no estadu Indonesia hosik hela tuir lei Nú.1/2003 estadu Timor-Leste maka administra, maibé problema rai sei akontese nafatin, tanba komunidade balu sei uza nafatin rai no uma estadu.

Iha biban ne’e Domingos Rodrigues mós hateten, Problema ba rai hanesna mós impedementu ba dezenvolvimentu, tanba dalaruma rai fuik no no ailaran tuan mós komunidade sira dehana sira nian, tanba ne’e estadu liu hosi terras propriedade tenki iha lei ne’ebé forte hodi bele haree ba problema sira ne’ebé maka durante ne’e akontese.*
Ananias Babo Horta
Media Officer SETP