Lansamentu SNC iha Ermera, SETP Husu Komunidade Sira Tenki iha Kolaborasaun

GLENO-Sekretáriu Estadu Terras Propriedades (SETP) Jaime Xavier Lopes hamutuk ho Prezidente Konsorsiu SNC inklui mós administradór munisipiu Ermera iha loron 13 fulan-Abríl 2015 foin lalais ne’e hala’o lansamentu ba levantamentu dadus rai nian tuir Sistema Nasionál Cadastro (SNC) iha Munisipiu Ermera.

iha lansamentu ne’e SETP liu hosi ninia diskursu hateten, levantamentu dadus kadastrais nian ne’e hala’o ba dala rua ona, tanba antes ne’e iha iha IV Governu lansa ona hosi Eis Ministra Justisa liu hosi INR hala’o ona lansamentu, maibé lansamentu ne’ebé hala’o hosi SNC ne’e importante liu tanba ninia sistema ba foti dadus nian modernu liutan.

Tanba ne’e Jaime husu ba komunidade sira labele hadau malu rai, nune’e mós husu ba komunidade sira atu bele hatudu sira nia kolaborasaun ne’ebé di’ak ba ekipa tékniku sira ne’ebé maka sei tuun hodi halo levantamentu ba sira nia rai no sira nia hela-fatin.

“Uluk ita sukat rai uza metru, tanba buat hotu sei manuál maibé oras ne’e ita uza ekipamentu ida ne’ebé maka modernu liutan tanba iha nasaun barak seidauk uza sasan modernu hanesan ita nian hodi sukat rai,” Tenik Jaime.

Jaime hateten, ema hotu moris iha lei nia okos, tanba ne’e bainhira iha problema ruma kona-ba rai buka oinsa maka atu bele rezolve. Tanba bainhira problema ne’e maka lori ba iha tribunal tenki iha manan no lakon.

Iha biban ne’e Jaime esplika mós katak, maske iha artigu 54 konstituisaun RDTL nian hateten ema hotu iha direitu ba rai pedasuk ida, maibé estadu hakás-an hodi buka ninia solusan atu ema la labele kumpriende sala maka iha tinan 2003 primeiru governu kria mós lei nú. 1/2003 ne’ebé hateten rai no propriedade sira ne’ebé maka estadu portagés ho estadu Indonesia inklui mós nia komunidade sira hosik hela, atumatikamente estadu Timór-Leste liuhosi Terras Propriedade maka administra.

Iha oportunidade ne’e Prezidente Konsorsiu SNC nian Jorge Serano hateten, Sistema Nasionál de Cadastro (SNC) hanesan projetu ida ne’ebé moris ho determinasaun hosi governu RDTL. Atu responde dezafiu, nune’e mós importante hodi halo regularizasaun propriedade liuhosi implementasaun regra transparenti no justu hodi regulariza titularidade no transferensia propriedade.

Kona-ba objetivu finál SNC nian Serano hateten, ninia objetivu maka oinsa atu promove ambiente sosiál no negosiu saudavél, promove paz, sosiál no investimentu ekonomia nasionál.

Papél SNC nian maka hodi hala’o levantamentu kadastrál sistemátiku iha teritoriu Timór-Leste, dehan Jorge.

Iha fatin hanesan Administradór Munisipiu Ermera Vitor da Costa hateten, ohin ita atu halo lansamentu ba dalarua kona-ba rai nian, tanba uluk iha tinan 2011 hala’o ona lansamentu ne’ebé hanesan ho naran Ita Nia Rai.

Iha lansamentu ne’ebé hahú ho simbolikamente entrega tablet ba ekipa foti dadus hosi SETP ba ekipa sira ne’e Administradór ne’e hato’o mós agradesementu tanba bele hala’o lansamentu iha Ermera, ne’e importante tanba buat hotu ita presiza rai hodi bele halo dezenvolvimentu.

Iha lansamentu ne’ebé hetan partisipasaun masimu hosi lideransa komnitária inklui mós autoridade lokál, estudante universitáriu, komunidade no parte segunransa nian ne’e Administradór ne’e husu ba komunidade sira atu bele fó sira nia partisipasaun masimu, nune’e mosu duvidas ruma tenki husu. Lansamentu ne’e mós hanesan parte ida DNTPSC fo apoiu ba munisipiu Ermera.

Bazeia ba artigu 54 konstituisaun RDTL nian hanesan komunidade Bendito da Costa Amaral hateten, iha konstituisaun hateten ema hotu iha direitu ba rai pedasuk ida, oinsa ho rai plantasaun nian ne’ebé maka oras ne’e komunidade sira maka okupa, sira bele rezistu hodi sai na’in ba rai ka lae.*

Ananias Babo Horta
Media Officer SETP