GABINETE DE INSPESAUN E AUDITORIA – GIA, MINISTÉRIU JUSTISA REALIZA WORKSHOP NASIONAL KONA-BA INTERNAL KONTROLU

DÍLI, CFJ – Segunda-Feira, loron 24 fulan Agusto tinan 2015, Ministro do Estado Cordenador dos Assuntos da Administração do Estado e da Justiça, e Ministro Administração Estatal e Ministro Justica Interino, Dionísio Babo Soares, PhD, loke Workshop Nasionál kona-bá Internál Kontrolu, hó nia tema "O Melhoramento do Servicos do Ministériu Justiça do Ano Civil de 2015 Para Garantir A Qualidade Prestação de Serviso" iha Centro Formação Jurídica – CFJ, Díli.

Iha introdusaun bá sesaun de abertura workshop ida ne’e, Inspector Geral – GIA, Lucas António da Costa, hato’o katak, realiza bá programa workshop kona-bá Internál Controlo ida ne’e, nia oriéntasaun maka oinsa hasa’e kapasidade no koñesimentu Gestor / Ezekutor sira kona-bá implementasaun normas regulamentares no prevensaun kona-bá viola leis no prosedimentu administrativos regulamentu sira ne’ebé mak vigora ona, nune’e atu alkansa filosofía VI Governu Konstitusionál RDTL nian, mak iha tinan 2015 ne’e, núdar tinan “Hasa’e kualidade no prestasaun servisu iha administrasaun públiku Ministériu Justisa nian, servisu tenke hó “Efesiénte, Efikáz, Profesionál, Transparante no akuntavél.” Nune’e atu alkansa servisu hirak ne’e hó diak no profesionál.

Inspector – GIA, salienta tan katak, workshop konjunta ida ne’e organiza husi Gabinete de Inspesaun no Auditoria – GIA, servisu hamutuk hó Gabinete do Director – Geral no Diresaun Nasionál de Administrasaun e Finansans – DNAF, Ministériu Justisa. Aktividades workshop refere realiza tiha ona iha Região 4 mak, Parte Leste konsentra iha Munisípiu de Baucau, Região Kosta Súl konsentra iha Munisípiu de Manufahi, Região Oeste konsentra iha Munisípiu de Bobonaro, no ikus liu mak Região Administrativa Espesiál de Oecusse – Ambeno.
Materias ne’ebé maka hato’o iha workshop durante loron rua nia laran mak : (1) Apresentasaun papél no knár Director - Geral do Ministériu Justisa nian hodi halo funsaun Kontrolu Directo bá servisus administrativos iha âmbitu Ministériu Justisa nia mahón, ne’ebé hato’o husi Director – Geral do Ministéro Justisa nian, Dr. Henrique de Oliveira Ximenes, (2) Apresentasaun kona-bá Ezekusaun Planu das Actividades hó nia Ezekusaun Orsamentu tuir Prosedimentu Finansas Públika no Regras Ezekusaun Orsamentu Jerál do Estadu bá tinan 2015 nian, no Manuais Prosedimentu Ezekusaun ne’ebé mak aprovadu ona, ne’ebé hato’o husi Director – DNAF, Dr. Crisogno da Costa Neto hó nia Ekipa Tékniku, (3) Apresentasaun kona-bá funsaun Kontrolu Internu nian iha âmbitu Ministériu Justisa nian, ne’ebé GIA hala’o nia knár no responsabilidade tuir atribuisaun kompeténsia tuir artigu 9.° husi Dekretu Lei No. 02/2013, ne’ebé sei hato’o husi Sub - Inspector Geral, GIA-MJ nian.

Ministro do Estado Cordenador dos Assuntos da Administração do Estado e da Justiça, e Ministro Administração Estatal e Ministro Justica Interino, iha nia abertua hato’o katak, evento
oportunu hodi avalia no monitoriza servisu hot-hotu ne’ebé Ministériu Justisa halo iha nivel nasional to’o Munisipiu sira hasoru difikuldades no dezáfius sira relasiona hó jestaun ezekusaun bá implementasaun Planu das Actividades no ezekusaun orsamentu estadu nian la’o tuir ona regras no prosedimentu ka lae.Tuir mai Ministro Estado akresenta liu tan katak, mekanímu de kontrolu Internu ne’e kompostu husi liña tolu (3) :

Liña primeiro : Núdar Ezekutivu / Gestor sira nia knár ida mak tenke halo Kontrolu Internu, nune’e atu evita labele hamosu risku / problema iha ida-idak nia servisu fatin;
Liña Segundu : Orgaun Kontrolu Internu /Fiskalizador hanesan GIA - MJ mak sei avalia no halo kontrolu bá Ezekutivu / Gestor sira, katak, Gestor sira ezérse duni sira nia knár hodi halo Kontrolu Internu ka lae, hala’o servisu sira ne’e tuir ona regras no prosedimentu ka lae?
Liña Terseiru: Instituisaun Kontrolu Estado sira hanesan: Inspesaun Geral Estado, PDHJ, Komisaun Funsaun Publika, Superior Maximu Minsiteriu nian mak sei avalia servisu orgaun Kontrolu Internu Ministeriu Justisa nian hanesan GIA - MJ, oinsa orgaun kontrolu Internu ne’e hó nia esforsu hodi garantia Ezekutivu /Gestor sira nia knar ne’e hala’o ona ka lae, nunee ikus mai bele kontribui ba prinsípiu geral Boa - Administrasaun Justisa nian.

Ikus liu Ministro Estado fo orientasaun ba Diretor Geral hodi servisu hamutuk ho Gabinete de Inspeksaun no Auditoria (GIA), atu bele ezérse funsoens lolós hodi halo koordenasaun no oriénta dirijentess sira atu jere no administra diresoens sira iha nivel Nasional to’o nivel munisipiu hodi realiza no ezekuta PAA no Planu aktividades diresoens sira hó rigór, nune’e bele implementa normas regulamnetares no prevensaun konaba viola leis no prosedimentu administrativos no regulamentu sira ne’ebe vigora ona.

Molok atu remata, Ministru reforsa dala ida tan bá dirigentes sira ne’ebé asumi kargu chefia bá diresoens nasionais, chefes departamentus ba diresoens nasionais, ofisiais das finansas husi diresoens nasionais, directores dos munisípius sira, ofisiais finansas dos munisípius sira, hodi partisipa ativamente iha workshop ida ne’e hó diak no sai hanesan meius ida hodi fahe ideas, opiniaun nune’e bele atinji objetivu, tarjetu no hetan rekomendasoens ruma hodi hadiak no melhora diak liutan jestaun de servisu iha Instituisaun Ministériu Justisa nian to’o munisípius.
Durante iha sesaun de traballu iha loron rua (2) nia laran ne’e, Ministru instrue bá Director – Geral do Ministériu Justisa, Inspector – Geral do GIA, no Director – DNAF, MJ, mak hodi akompaña to’o workshop ne’e la’o hó diak no susesu to’o remata, no núdar Superio Máximu hein Director – Geral no Inspector – Geral do GIA, hodi relata fali rezultadu workshop ne’e hó nia rekomendasoens ne’ebé pertinentes nune’e hodi foti desizaun no asaun konkreta bá melhoramentu Gestaun Kontrolu iha Ministériu Justisa nian.

Iha sesaun de diskusaun durante loron rua nia laran ne’e, fasilita husi Assessor do Ministru Justisa nian, Dr. Joãozito Viana, ne’ebé fasilita prosesu workshop ne’e hó metodu partisipativu no nakloken, ne’ebé apresentador ida-idak halo tiha aprezentasaun materia no fasilitadór loke oportunidade ba prosesu husu no hatán hodi hakle’an materia ida-idak no ikus mai fó oportunidade bá Director – Geral, Inspector – GIA no Director – DNAF hodi halo observasaun no klarifikasaun nune’e nia rezultadu mak hodi sai hó konkluzaun no rekomendasaun ne’ebé mak pertinientes.

Workshop ne’e partispa husi Diretor – Geral, Inspector – Geral, Ministerio Justisa nian, hetan mós partisipasaun husi Inspector Geral do MAE hó Sub – Inspectores sira, Chefes do Gabinete Ministru Justisa e Secretário do Estadu Terras e Propriedades, Directores Nasioanis sira,
Assessores do Ministru Justisa nian, Xefe Departamento hotu iha âmbito MJ no Directores dos Munisípius de Díli hanesan : Conservador dos Registos do Munisípiu de Dili, Director – DTPSC do Munisipiu de Dili, Directores dos Estabelesimentu Prisionais Becora no Gleno.

Prepara husi :
Jacob Soares Martins - Media Officer GIA