MINISTÉRIU JUSTISA FÓ FORMASAUN DIREITUS UMANUS IHA POSTU ADMINISTRATIVU TURISCAI

TURISCAI, MANUFAHI - Ministériu Justisa (MJ) liu husi Diresaun Nasionál Direitus Umanus no Sidadania (DNDHC) hala’o programa formasaun direitus umanus iha Postu Administrativu Turiscai, Minisípiu Manufahi durante loron-rua, iha loron 16 no 17 fulan-Setembru tinan 2015.

Francisco Xavier Vasco Soares ne’ebé reprezenta Diretór Nasionál DNDHC iha sesaun abertura hateten; programa ne’e hala’o bazeia ba Planu Asaun Anuál (PAA) tinan 2015, tanba-ne’e, Ministériu Justisa hala’o ninia programa iha Postu Administrativu Turiscai ho tema sentral mak, “TREINAMENTU DIREITUS UMANUS, HODI HASA’E KOÑESEMENTU SIDADAUN KONA-BA DIREITU NO DEVER, HODI RESPEITA VALÓR UNIVERSÁL DIREITUS UMANUS”. Hanesan programa esensiál ba Ministériu Justisa tinan 2015, no mós ami mai laós atu hanorin, maibe ami mai atu fahe no habelar informasaun ba komunidade Turiscai, hanesan mos iha fatin sira seluk ne’ebé mak ami ba tiha ona. Programa formasaun ne’e hala’o bazeia ba Planu Asaun Anuál (PAA) Ministériu Justisa tinan 2015 katak, sei halo formasaun ba autoridade lokál hodi hasa’e koñesimentu ba direitus umanus ho ninia aplikasaun iha moris loron-loron nian.

Iha fatin hanesan, Adjuntu Administradór Postu Julio Godinho, agradese ba ekipa Ministériu Justisa tanba bele mai hodi fó formasaun ba autoridade lokál no komunidade sira iha Postu Turiscai, no ami presiza tebes atu iha kuñesementu kona-ba saida mak direitus umanus no sá dever mak povu tenke kumpri hodi nune’e bele partisipa maximu iha dezenvolvimentu nasionál. Husu mós ba Ministériu Justisa atu abranje formasaun ne’e to’o iha Suku ida-idak no Eskola sira, sei posivel bele aplika dala-rua kada tinan.

Matéria sira ne’ebé aprezenta ona ba partisipante sira iha treimentu direitus umanus ida-ne’e hanesan; konseitu báziku direitus umanus, Konvensaun ba Eliminasaun no Diskriminasaun Hotu-Hotu Hasoru Feto (CEDAW), Konvensaun Direitu Labarik nian (CRC), Konvensaun Hasoru Tortura no Tratamentu Aat (CAT), Rezolusaun UNO 1325, Lei Kontra Violénsia Doméstika (LKDV), no Polítika Uza Forsa. Fasilitadór sira ne’ebé mak fasilita treinamentu direitus umanus ne’e kompostu husi: Joaozito Viana, Assesór Ministru Justisa; Flaviano Moniz Leão, Xefe Departamentu ba Tratados no Monitorizaun DNDHC; Helder Godinho Martins, Tékniku Profisionál Direitus Umanus DNDHC; Francisco Xavier Vasco Soares, Xefe Departamentu Direitus Umanus no Planu Asaun Nasionál.

Administrativamente, Postu Turiscai kompostu husi Suku sanulu resin-ida (11) mak hanesan; Suku Kaimauk, Manumera, Aitimua, Mindelo, Beremana, Liurai, Matorek, Foholau, Orana, Lesuata no Fatucalo. Estatistikamente, Posto Administrativu Turiscai iha tinan 2015 ho total populasaun ema hamutuk 8,144.

Depois remata formasaun durante loron-rua, partisipante sira simu mós sertifikadu husi Ministériu Justisa. Hodi informa mós, programa hanesan sei hala’o iha Postu Administrativu Lequidoe, Munisípiu Aileu, ne’ebé mak sei realiza iha loron 29-30 fulan-Setembru tinan 2015.

Formasaun ne’e partisipa hosi autoridade lokál sira mak hanesan; Adjuntu Administradór Postu Administrativu Turiscai, Xéfi Suku no Aldeia, lider tradisionál, professores sira, lider grupo feto sira, juventudi no membru Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) Postu Administrativu Turiscai.

Carlos Gonçalves Dias
Offisiál Dokumentasaun
DNDHC – Ministériu Justisa