MINISTRU JUSTISA HALO AUDIÉNSIA PÚBLIKA HO KOMISAUN A PARLAMENTU NASIONÁL

DILI, PN – Segunda-Feira, loron 16 fulan-Novembru 2015, S.E. Ministru Justisa Ivo Valente hamutuk ho direjente ofisiál Ministériu Justisa halo audiénsia públika ho Komisaun A Parlamentu Nasionál (PN) hodi diskute progressu ezekusaun orsamentu Ministériu Justisa 2015 nian no mós proposta orsamentu ba tinan sivíl 2016 iha Sala Konferénsia Parlamentu Nasionál, Dili.

Audiénsia públika ne’e prezide hosi Prezidente Komisaun A Parlamentu Nasionál Dra. Carmelita Caetano Moniz ho ninia membru komisaun tomak.

Diskusaun hahu ho perguntas sávi mak hanesan; dezempeñu no taxa ezekusaun orsamentu ne’ebé aloka ba Ministériu Justisa tinan 2015 nian ho montante miliaun $26,277.6 dólar amerikanu, programa ministériu nian ho ninia orsamentu (orsamentu hasoru despeza sira), obstakulu ezekusaun orsamentu, no planu despeza ekipamentu ba Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál (PSIK) no mós husu atu halo esplikasaun ba ezekusaun programa no orsamentu kada diresaun nian.

Ministru Justisa, Ivo Valente nia intervensaun dáhuluk ho esplikasaun kona-ba indicador de meta ne’ebé Ministériu Justisa atinzi ona tuir programa no orsamentu ba tinan 2015 hamutuk miliaun $26,277.6 dólar amerikanu.

“Orsamentu ministériu nian aloka ba iha kada diresaun idak-idak, ami halo ona formasaun ba majistradu ho advogadus sira, passaporte eletrónika sei iha prosesu nia laran, ami halo konstrusaun moru ba Diresaun Nasionál Rejistu Notariadu, Sentru Formação Jurídica (CFJ) halo ona formasaun ba advogadu privadu sira, halo ona formasaun ba tradutór jurídiku, formasaun kona-ba oinsá fasilita ita-nia ema hasoru julgamentu,” esplika Ministru Justisa.

Ministru Justisa hatutan, agora dadaun ami hala’o hela prosesu rekrutamentu ba formadór sira, tanba CFJ durante ne’e dependente liu ba formadór sira hosi rai liur, nune’e ho rekrutamentu ba formadór jurídiku foun, ita sei hetan tán formadór Timor-oan ne’ebé mak kompetente maske ita presiza nafatin apoiu formadór hosi paíz amigu sira.

Foin dadaun, ami halo ona aprezentasaun ba Kominsaun Internasionál Labarik iha Jenebra kona-ba Timor-Leste nia situasaun labarik, ami mós iha planu ba Edifísiu Defensoria Públiku iha Munisípiu rua maibé la konsege ezekuta, ami tau ona prizaun iha Suai, ami halo estudu ba iha Macau hodi hare’e besik sistema justisa Macau nian, no sei esforsu nafatin kompleta fasilidade no ekipamentu ba PSIK hodi hala’o nia kna’ar di’ak liután; tenik Ministru Justisa, Ivo Valente.

Depois-de esplikasaun hosi Ministru Justisa, Prezidente Komisaun A ne’ebé mak prezide reuniaun ne'e fó tán tempu ba iha Deputadu sira, Membru Komisaun sira atu halo mós intervensaun.

Deputadu sira husu koana-ba lisensa hari’i konstrusaun sira (kiós, loja no uma) ne’ebé mak halo ita-nia populasaun hari’i iha baleta leten, saída mak Ministériu Justisa halo ona no oinsá tau orden ba kestaun konstrusaun refere.

Iha sikun seluk, deputadu sira mós husu kona-ba kualidade passaporte, kestaun patrimóniu rai ho sertifikadu Portuges nian, sistema kadastru, violasaun direitus umanus, produsaun leis no mós urbanizasaun ne’ebé ás.

Hatan ba perguntas sira ne’e, depois hetan esplikasaun hosi Ministru Justisa, kontinua ho intervensaun hosi SETP Jaime Xavier Lopes no kestaun espesifíku balun entrega ba kada diresaun hodi responde.

Depois-de diskute dezempeñu ezekusaun orsamentu Ministériu Justisa ba tinan 2015, Ministru Justisa esplika tán planu programa no proposta orsamentu ba tinan 2016 ho totál montante miliaun $19,170 dólar amerikanu.

“Iha redusaun orsamentu tinan oin kuaze 27% kompara ho tinan ida ne’e, ne’e relasaun ho polítika poupansa VI Governu Konstitusionál nian, tanba-ne’e, Ministériu Justisa reduz orsamentu hamutuk miliaun $7 dólar amerikanu ba proposta orsamentu tinan 2016,” hateten Ministru Justisa.

Partisipa iha audiénsia ne’e mak; Ministru Justisa Ivo Valente, SETP Eng. Jaime Xavier Lopes, Diretór Jerál Ministériu Justisa Dr. Henrique de Oliveira Ximenes, Defensór Públiku Jerál Dr. Sergio Hornai, Inspetór Jerál Ministériu Justisa, Prezidente Komisaun A Parlamentu Nasionál Carmelita Caetano Moniz, Deputadu Aniceto Guterres, Deputadu Jorge Teme, Deputadu ​Arão Noé de J.C. Amaral, Deputada Aurora da Silva, Deputadu Joaquim dos Santos, no mós Diretór Nasionál sira hosi diresaun ida-idak iha ámbitu Ministériu Justisa.

Audiénsia públiku hala’o kuaze iha oras hát nia laran, hahu hosi tuku 10:00 dadersan to’o tuku 02:00 lokoraik.

Maria de Lourdes Lin
Media Officer
Gabinete Ministru Justisa