REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE

REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE

DIPLOMA MINISTERIAL

429/10/DM/XI/10

Admisaun Entrada Areas Protegidas no Parque Nacional



Tetu'u



1. Katak areas protegidas no Parque Nacional hanesan grasa no konfiansa husi Maromak ba nasaun no povo Timor-Leste hodi utiliza lolos no matenek ba sociedades nia moris diak;



2. Katak atu salvaguarda no mantein ejistensia areas hanesan iha pontu 1, necesario atu prepara regras konaba admisaun ba areas protegidas no parque nacional;



3. Katak, basea ba konsiderasaun tuir pontus iha alineas 1 no 2 percisa hasa'i diploma ministerial konaba Admisaun Entrada Areas Protegidas no Parque Nacional.



Refere ba :



1. Artigu 6 alinea f no g Konstitusaun RDTL 2002;



2. Regulamentu UNTAET N�meru 19 Tinan 2000 kona-ba Zonas Protegidas;



3. Parte i Artigu 3 Decreto Lei N�meru 1 Tinan 2003 kona-ba Rico Soi Publico;



4. Resolusa��o do N�meru 8 Tinan 2007 kona-ba Cria��o Parque Nacional Nino Konis Santana;



5. Resolusa��o do N�meru 9 Tinan 2007 kona-ba Politica, Planeamento e Estrategias Florestais;



6. Artigu 2 alinea b no c, Artigu 17 alinea o Decreto Lei Governo N�meru 18 Tinan 2008;



7. Livro II titulu III kapitulu III seksaun II Decreto Lei N�meru 19 Tinan 2009 kona-ba Kodigo Penal RDTL



HAKOTU



Hatu'ur

Diploma Ministerial Kona-ba :

Admisaun Entrada Areas Protegidas no Parque Nacional



KAPITULU I

DISPOZISAUN JERAL



Artigo I



Definisaun iha Diploma Ministerial ida ne'e:

1. Areas Protegidas katak espasu geografiku ida ne'ebe define ho lo'os, rekonhese, dedikadu no maneja, liu husi meius legais ou medidas efektivu seluk, hodi alkansa konservasaun longu praju ho asosiasaun servisus ekosistema no valor kultural



2. Parque Nacional katak area konservasaun natureza ho nia ekosistema original implementa ho sistema zoneamento no utiliza ba aktividades peskija, siensia, edukasaun no meritu ambiental.



3. Entrada areas protegidas no parque nacional katak viagem pesoal ou grupo pesoal husi fatin ida atu tama iha areas protegidas no parque nacional.



4. Admisaun entrada areas protegidas no parque nacional katak admisaun ne'ebe hasa'i husi institusaun kompetente ba rekerente hodi tama areas protegidas no parque nacional



5. Peskija katak aktividade ne'ebe hala'o tuir regras no metodo sientifiku ho sistematiku hodi hetan informasaun, dadus, no informasaun relativas ho komprensaun no provando los ka la los husi presupostus ida no/ka hipotesa iha disiplina siensia no teknologia hodi foti konklusaun sientifika hodi avansa siensia no teknologia.



6. Desenvolvimentu katak aktividades siensia no teknologia ne'ebe utiliza regras no teoria sientifika ne'ebe hetan ona aprovasaun hodi aumenta funsaun, beneficiu no aplikasaun siensia no teknologia ne'ebe iha ona ka produs teknologia foun



7. Formasaun no treinamentu florestas katak prosesu ensinu no aprendijagem, hodi eduka personalidade, aumenta konhesimentu no matenek ba partisipantes formasaun no treinamentu hodi bele servico iha areas floresta



8. Halo filmazem katak prosesu halo arte no kultura ne'ebe hanesan meio komunikasaun no hala'o baseia ba prinsipiu sinematografia no grava iha vita celuloide, video, jiradisku no/ka material husi teknologia seluk iha forma, tipu no medidas liu husi prosesu kimiku, elektroniku ka prosesu sira seluk, ho ka la ho lian ne'ebe bele hato'o no/ka hatudu ho sistema projeksaun mekaniku, elektroniku no seluk tan



9. Hasa'i fotografia komersial katak servisu arte hodi hasa'i fotos ba objekto determinado liu husi proseso kimiku, ho objektivo atu fo sai ba publiku no/ka atu hetan beneficio ekonomia.



10. Expedisaun katak aktividade ne'ebe hala'o husi pesoal ou grupo pesoal ba fatin ida ho misaun ka objektivo ruma.



11. Diresaun Nacional Floresta katak Diresaun ne'ebe respon-sabiliza ba sektor floresta.



Kapitulu II

Finalidade e �mbito



Artigo 2 �



Regras konaba autorizasaun entrada ba areas protegidas no parque nacional ne'e halo ho objektivu atu estabelese ordem ba utilizasaun no mantein existensia areas protegidas no parque nacional atu bele utiliza ho optimal hodi fo apoiu ba desenvolvimento siensia, peskija, edukasaun no sociadades nia moris diak.

Artigo 3 �



Ambito aplikasaun rejime admisaun tama ba areas protegidas no parque nacional ba aktividades hanesan :



a. Peskija no desenvolvimento



b. siensia no edukasaun



c. Halo kobertura no klipe video, hanesan filme dokumentarius, filmes komerciais, filmes promosaun



d. Hasa'i fotografias komercial



e. Expedisaun



Artigo 4 �



Ema hotu, tantu sidadaun Timor-Leste ka sidadaun estrangeiru ne'ebe tama ba areas protegidas no parque nacional ba aktividades ne'ebe refere iha artigo 3 tenki hetan uluk autorizasaun tama ba areas nian



Artigo 5 �



Autorizasaun tama ba areas protegidas no parque nacional ba aktividades ne'ebe refere iha artigo 3 letra a, letra b, letra c, letra d no letra e, ba sidadaun Timor-Leste no estrangeiru sei emite husi Chefe Departemento Areas Protegidas no Parque Nacional



KAP�TULU III

Formalidades



Artigo 6 �



(1) Pedido hetan autorizasaun hodi tama ba areas protegidas no parque nacional, ne'ebe refere iha artigo 5, sei hato'o husi rekerente ba chefe departemento areas protegidas no parque nacional no halo kopia ba:



a. Director Nacional Peskija



b. Director Agricultura Distrito



c. Official Floresta Distrito



d. Autoridade lokal



e. Jerente iha kada areas protegidas no parque nacional



(2) Pedidu ne'ebe refere iha paragraf (1), ba aktividades peskija no dezenvolvimento, siensia no edukasaun tenki anexa ho rekijitus hanesan tuir mai:



a. Aplikasaun ba hetan autorizasaun tama Areas protegi-das no Parque Nacional



b. Proposta aktividades



c. Kopia pasaporte ka kartaun identidade seluk



d. Karta deklarasaun la prejudika meio ambiente, no von-tade diak atu kumpri lei no regulamentos ne'ebe vigora iha Timor-Leste



(3) Pedidu ne'ebe refere iha paragraf (1), ba aktividades realizasaun filmes no klipes video tenki anexa ho rekijitus hanesan tuir mai:



a. Karta rekomendasaun husi Diresaun Nacional Kultura



b. Sinopse husi filme ne'ebe atu halo



c. Lista ekipamentus ne'ebe sei utilija



d. Lista tripulasaun



e. Kopia pasaporte ka kartaun identidade seluk



f. Karta deklarasaun la prejudika meio ambiente, no vontade diak atu kumpri lei no regulamentos ne'ebe vigora iha Timor-Leste



(4) Pedido ne'ebe refere iha paragraf o (1) ba aktividades halo foto komerciais no expedisaun tenki anexa ho rekijitus hanesan tuir mai:



a. Proposta



b. Kopia pasaporte ka kartaun identidade seluk



c. Lista Ekipamentus ne'ebe sei utilija



d. Karta deklarasaun la prejudika meio ambiente, no von-tade diak atu kumpri lei no regulamentos ne'ebe vigora iha Timor-Leste



KAP�TULU IV

PROSESU HASA'I LISENSA



Artigo 7 �



(1) Funsionariu Departementu Areas protegidas no Parque Nacional ne'ebe hasa'i lisensa tama haktuir iha artigo 5, bele aprova ka rejeita pedido lisensa ne'ebe aprezenta husi rekerente.



(2) Aprovasaun no rejeisaun pedido autorizasaun tama ba areas refere iha paragraf (1) basea ba konsiderasaun hanesan tuir mai:



a. aspektu tekniku



b. aspektu juridiku



c. aspektu seguransa



(3) Aspektu tekniku refere ba paragrafo (2) letra a, maka hanesan tuir mai:



a. Objekto ne'ebe labele ou bele hare'e



b. Horario visita nian



c. Proibisaun

d. Disiplina hatama relatorio



(4) Aspektu tekniku juriduku refere ba paragraf (2) letra b, maka hanesan validade rekerementus administrativas no integralidade dokumento.



(5) Aspektu tekniku seguransa refere ba paragraf (2) letra c, maka hanesan areas ne'ebe refere kondusivo ka la kondusivu atu visita.



Artigo 8 �



(1) Wainhira Chefe Departemento Areas protegidas no Parque Nacional aprova pedido autorizasaun tama ba hala'o aktividades, hanesan estipula iha Artigo 5�, Chefe Departemento Areas Protegidas no Parque Nacional iha prazo loron 5 (lima) tempu servisu atu hasa'i autorizasaun tama Areas Protegidas no Parque Nacional ba rekerente.



(2) Wainhira Chefe Departemento Areas protegidas e Parque Nacional rekuja pedido autorizasaun tama ba hala'o aktividades, hanesan estipula iha Artigo 5�, Chefe Departemento Areas Protegidas no Parque Nacional iha prazo loron 5 (lima) tempo servico atu hato'o resposta ka rejeisaun autorizasaun tama Areas Protegidas no Parque Nacional ba rekerente.



KAPITULU V

VALIDADE NO PROSESO EKSTENSAUN LISENSA TAMA



Artigo 9�



1. Praju ba lisensa tama areas protegidas no parque nacional ba aktividades ne'ebe refere iha artigo 5� paragraf (1) ba entidades estrangeiro no sidadaun Timor-Leste masimu fulan 3 (tolu), no bele prolonga wainhira iha pedido husi rekerente.



2. Pedido ba prolongamentu lisensa tama ba areas refere iha paragraf (1) submete ba iha Departemento Areas Protegidas no Parque Nacional la liu husi loron 15 (sanulu resin lima) horas servisu antes lisensa expira tuir rekijitus iha artigo 6.



3. Iha praju maximu loron 5 (lima) horas servisu nian, pedido ba prolongamentu lisensa aprova husi departemento areas protegidas no parque nacional maka sei hasa'i karta lisensa tama ka winhira pedido ba prolongamentu ne'e rejeita husi Departemento Areas protegidas no parque nacional maka sei hato'o resposta negativu ba rekerente.



KAPITULU VI

EKSPIRASAUN BA LISENSA TAMA



Artigo 10�



Lisensa tama areas protegidas no parque nacional hotu wainhira:



a. Tempu ne'ebe fo ba rekerente hotu ona



b. Lisensa revoga husi funsionariu Departementu Areas pro-tegidas no Parque Nacional



c. Devolve husi rekerente, antes tempu ba lisensa tama ne'ebe nia iha expira.

KAPITULU VII

OBRIGASAUN BA ENTIDADES NE'EBE KA'ER LISENSA TAMA



Artigo 11�



1. Entidades ne'ebe hetan ona lisensa tama ba areas protegidas no parque nacional iha obrigasaun hanesan tuir mai:



a. Aprejenta nia a'an ba jerente areas protegidas no parque nacional lokal hodi esplika nia plano aktividades ne'ebe atu hala'o;



b. Selu remunerasaun tuir regulamento ne'ebe aplikavel;



c. Hato'o pedidu autorizasaun ba usa ka impresta infra-estruturas estadu nian ba Departemento Areas Prote-gidas no Parque Nacional ka jerente areas protegidas no parque nacional lokal no usa ho responsabilidades;



d. Ba peskija ne'ebe liu husi fulan 3 (tolu) iha dever atu halo akordu ho jerente areas protegidas no parque nacional lokal ne'ebe konten rekejitus, direito no dever peskijador



e. Involve funsionariu/matadalan lokal usa orsamento husi rekerente, liu-liu ba objektivo refere iha artigo 6, alinea (1), Alinea (2), Alinea (3) no alinea (4) letra c espesial-mente ba entidades estrangeiro no halo filmazem ka ekspedisaun ba entidades Timor-Leste;



f. Halo aprejentasaun resultado peskija ba jerente areas protegidas no parque nacional lokal no ba Departe-mento Areas Protegidas no Parque Nacional;



g. Hato'o relatorio final konaba implementasaun aktivida-des no ka kopia filmazem ba jerente areas protegidas no parque nacional no kopia ba Diresaun Nacional Floresta masimu fulan 1 (ida) depois de aktividades peskija remata;



h. Responsabilija ba risku hotu ne'ebe akontese no mosu durante hala'o peskija iha kampu



i. Komersialijasaun ba resultadu peskija tenki hetan autorijasaun husi Diresaun Nacional Floresta ba entidades Timor-Leste no estrangeiros;



j. Depojita resultado komersializasaun peskija nian ba tesouro estadu tuir prosedimento ne'ebe vigora;



k. Ba koleksaun especimen vegetais, animais, arkeolojia, antropolojia no jeolojia tenki liu husi prosedura no tuir obrigasaun baseia ba lei sira ne'ebe vigora;



l. kumpri dispojisaun hotu tuir lei no regulamento sira ne'ebe vigora no konvensaun tradisional sira.



2. Espesialmente ba halo kobertura filmazem, ne'ebe temi ona iha rekijasaun iha par�graf (1) a, b, c, e, g, no l, entidades ne'ebe ka'er lisensa iha obrigasaun atu:



a. Entrega kopia filme video ba Diresaun Nacional Floresta husi entidades estrangeiro no entidades Timor-Leste iha periodu tinan 1 (ida) wainhira filme ne'e produs ona.



b. Depojita resultadu komersializasaun produsaun cine-matografias nian ba tesouro estado tuir prosedimento ne'ebe vigora.



c. Proibe atu fo tratamentu (han no seluk tan) ba animal ne'ebe usa hanesan objektu ba halo kobertura filamazem no tesi ai ba nesesidades dekorasaun artifisial



KAPITULU VIII

ORIENTASAUN NO SUPERVIJAUN



Artigo 12�



(1) Jerente areas protegidas no Parque Nacional maka respon-sabilija hodi fo orientasaun no supervisiona ba pesoal ka grupo sidadaun estrangeiro ka Timor-Leste ne'ebe kaer lisensa tama areas protegidas no Parque Nacional.



(2) Entidades hotu ne'ebe tama ba areas protegidas no parque nacional tenki alista no regista no hato'o periodikamente fulan 3 (tolu) no tinan 1 (ida) ba Direktur Nacional no kopias ba Direktur Relevante no Administrador Distritu sira.



KAPITULU IX

SANSAUN



Artigo 13�



(1) Ba entidades ne'ebe kaer lisensa tama areas protegidas no parque nacional ne'ebe viola dispostu iha artigo 11 letra a, letra b, letra c, letra d no letra e, sei kona sansaun revoga nia permisaun tama areas protegidas no parque nacional.



(2) Ba entidades ne'ebe kaer lisensa tama areas protegidas no parque nacional ne'ebe viola dispostu iha artigo 11 letra f, letra g,letra h no letra j sei kona sansaun tama iha lista metan no labele hala'o aktividades hanesan iha areas protegidas no parque nacional.



(3) Ba entidades ne'ebe kaer permisaun tama areas protegidas no parque nacional ne'ebe viola dispostu iha artigo 11 letra k no letra l sei kona sansaun tuir lei ne'ebe aplikavel.



KAPITULU X

DISPOJISAUN FINAL



Artigo 14�



(1). Lisensa tama areas protegidas no parque nacional iha konteksto turismo natural no rekursus minerais sei regula tuir regulamento ketak.



Artigo 15�



Diploma ministerial hahu vigor iha loron 26 de Novembru de 2010



Regula iha Dili,



Loron 26 de Novembru de 2010







MENISTRO DA AGRICULTURA E PESCAS

REPUBLICA DEMOCRATICA DE TIMOR-LESTE





Mariano ASSANAMI Sabino