Ministru Jusitsa simu no hala’o reuniaun ho delegasaun husi Ministériu Justisa Japão

Dili, Loron 17/07/2023: S.E. Ministru Justisa Dr. Amândio de Sá Benevides simu no halao reuniaun ho delegasaun husi Ministériu Justisa Japão, United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC), United Nations Asia and Far East Institute for the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders (UNAFEI).

Iha reuniaun Xefe delegasaun, Senhora Irie Junko husi (UNAFEI) hateten, iha tinan 20 nia laran depois ukun an, “Ita bo’ot sira mak hakarak duni lori nasaun Timor-Leste ba di’ak no sente ita-bo’ot sira hakarak avansa, ami respeita no orgulho e nafatin pronto atu kontinua kooperasaun. UNAFEI, instituisaun ne’ebé mak foku atu halo formasaun”. Durante tinan 60 nia laran kopera ho UNODC fo apoiu ba formasaun finanseiru ba servisu sektor justisa, laos iha prizaun deit maibé ba diresaun hotu iha setor justisa. UNAFEI instituisaun ida fokus atu halo formasaun ba ekipa atu forma ema nebé servisu iha setor justisa, baibain ne’e iha tinan ida nia laran realiza dala ( 4 ). Baibain, desde hahú simu delegasaun Timor Leste to’o agora ami konta hamutuk iha ema nain 21 ona maka simu formasaun. Ministériu Justisa organiza enkontru internasional iha Japão husi UNAFEI setor justisa foin dadauk realiza née, ami kolha rezultadu ida ho define ona katak, setor justisa liuliu membru ASEAN sira seluk maka kontinua halo formasaun ba setor justisa, no forma ema nebé servisu iha justisa. Tanba neé hosi ami nia haré no abordájen, no rezultadu housi ami debate rezume katak, ami sei halo nafatin formasaun foun. Dadaun neé iha ona programa maka realiza kada tinan ida dala 4, maibe sei aumenta oportunidade ida tan. Ami mos esplika konabá ami nia parseiru JICA tanba sira mak nudar parseiru ida nebé hamutuk organiza formasaun.

Parese ke se tinan ida ne nia laran simu pedidu nasaun nian liu husi JICA , tanba JICA mak rekolha pedidu, hafoin hato'o ba MNEC no ba Mnistériu Justisa atu fo andamentu tuirmai. Karik Timor Leste iha interese, mos atu haruka ema ba tuir formasaun.

Formasaun nia naran Asean Japão, no nudar membru Asean, Japão mak organiza duni formasaun ida seluk konabá formasaun internasional, no delegasaun barak mak partisipa.

Ida seluk mak ami iha formasaun bilateral, nasaun rua mak foka ba asuntu nee, hasoru malu halo enkontru konabá formasaun ka treinamentu. Relativamente konaba formasaun bilateral housi delegasaun mos fo esklarese katak, husi tinan 2019 hahú konsede ona projetu konaba atu reforma setor justisa liu liu DNSPRS, ekipa UNODC ho Ministériu Justisa TL tur hamutuk para halo alterasaun ba visa simu dadur- prisioneirus sira nsst.

Agora ida ninia frutu ka rezultadu bot, maka iha Timor Leste prizaun 3 uza duni formatu foun konabá assesment halao avaliasaun ba dadur. Depois iha 2022 to agora ami rona katak visa no formatu foun ne uza iha prizaun Timor Leste tomak, no tuir mos avansa tan ami nia koperasun ba nesesidade foun nebe hato'o husi DNSPRS, dehan presiza ha'tene konaba tratamentu koreksaun nian e, agora iha faze konaba tratamentu nebe sistematiku ba dadur sira. Duranti vizita ida nee ami sei realiza workshop loron 2 foku liu ba tratamentu sistematiku konaba dadur nian.

Hein resposta ba komunikasaun ka matéria housi delegasaun iha reuniaun nee, Ministru Justisa mos agradese ba apoiu husi Japão fo benefisiu nebé mak bot bele atende nesesidade Ministériu Justisa, no nasaun Timor Leste, konabá fatin sira nebé mak diak atu joven ho idade kiik, bele hetan fatin diak no digno, atu hela iha neba. Sei forma sira nia- an, nuné aban bainrua sira sai bem preparado hodi fila fali ba insere iha komunidade. Ami hatoó obrigadu wain tebes tanba nasaun Japão iha duni interese bot, liu hosi UNODC no UNAFEI.

Importante destaka katak ajuda material nebé ami hetan husi governu Japão no organizasaun internasional sira diak no importante tebes, konaba asuntu juvinil, fatin para joven sira kiik hela.
Iha mos programa governu ba tinan lima e sai mos prioridade ba Governo da IX. Mezmu que programa sei ba debate maibé, ami fiar katak Parlamentu sei aprova, atu nunée apoiu nebé ita bot sira fo neé tama hela iha frame-enkuadramentu programa nebé Ministériu Justisa ka governu hanoin hela atu dezenvolve. Governo agradese tebes tanba ita bot sira hatene ami nasaun foun, ami nia kapasidade orsamentu neé ki'ik nebe, apoiu sira neéiha signifikadu no impacto pozitivu bot tebes ba dezenvolvimento ami nia nasaun, liuliu relasiona ba aspetu fatin ba Juvinil sira.

Governu Japão laos foun ba Timor, desde inisiu wainhira TL enfrenta problemas ukun-an, Japão sempre fo apoiu. Japão parseiru ida nebé mak importante mai Timor.

Foin dadauk semana hirak liubá iha reuniuan iha Japão konvida Ministro Justisa maibé, la konsegue partisipa tanba okupadu hela ho tomada de posse no preparasaun programa, no entanto, ami delega tekniku bá partisipa, no Embaixador Timor Leste iha Japão maka reprezenta estadu, reprezenta governu ba reuniuan e, ami agradese tebes, no ami hein katak apoiu husi ita bot sira hodi fo tulun ba ami nia direasaun sira konaba justisa juvinil, liu liu mos ba infraestruturas.

Dala ida tan welcome ba delegasaun agradese ita bot sira nia vizita, no tuirmai Ita bot sira mak ha'tene oinsa atu dezenvolve. Ministériu prontu simu apoiu kah ajuda , tuir delegasaun ninia rezultadu vizita ho delegasaun nia opiniaun; no oinsa dezenha materia ho halo analize tuir dalan ho prosedimentu koperasaun atu nune bele fo benefisiu diak ba ami nia joven sira.

Antes remata Ministru Justisa hatoo votos houdi hateten katak, espera ke seminariu loron rua nebe sei hahu iha kuarta loron 19/07/23, bele fo benifisiu no vantajen bo’ot ba DNSPRS liuliu ba Ministériu Justisa, atu responde oinsa bele halo tratamentu dignu ba dadur prizioneiru sira. Agradese ba UNAFEI ho UNODC nebe maka komesa 2019 to mai oin ajuda ona guvernu Timor Leste, liuliu Ministériu Justisa atu haré oinsá sistema prizional iha Timor Leste, no ida ne diak tebes! La'bele pára deit iha neé ami ha'karak kontinua.

Ekipa delegasaun Ministériu Justisa Japão kompostu hosi Xefe Delagasaun IRIE Junko, Deputy Director of UNATEL; Veki Katsuhiko Deputy Chief international affairs Officer, KIDA Hak ko professor UNAFE, URUYA KRISANACHINDA MIYAZAWA UNODC ROSEAP, UNODC ROSEAP OYAMA Yukihre Architect, Facilities Division, Mo.J. GOBARA Shun Architect, Facilitier Division MOT YAGINUMA Shohei Official, Prison Service Division, Mot MORITA Yuchiru, Mol Okanan Aki UNODC ROSEAP, interpreter TSUJIMORA

Iha reuniaun nee, Ministro de Justisa akompanhadu housi DJPJ, Dr. Fláviano Moniz Leão, Diretor DNSPRS, Delfio Soares Alves no Assessora Técnica husi Gabinete Ministro Justisa.

Sorumutu halao iha sala reuniuan Gabinete Ministru Justisa Rua Colmera Díli

#Mídia Ministru Jusitsa#