Ministeriu Justisa Selebra Loron Direitus Humanus iha Distritu Viqueque

Ministériu Justisa liu husi Diresaun Nasional Direitus Umanus no Sidadania selebra loron mundial ba Direitus Umanus ne’ebé halao hamutuk ho komunidade no alunus sekundária iha loron 10 fulan Desembru 2012 iha salaun Administrasaun Distritu Viqueque.

Selebrasaun Direitus Umanus tinan 2012 ne’e Director Nasional Direitus Umanus no Sidadania, Celito Cardoso iha nia diskursu hateten “ Tema nasional Hametin no Hadia Dezemvolvimentu Nasional hodi Promove Direitus Umanus iha Timor-Leste no tema mundial “ Koa’lia Maka’as Hapara Diskriminasaun”.

Komemorasaun loron Direitus Umanus ba tinan 2012 halao iha Distrito Viqueque bazeia ba planu Asaun Anaual Nasional Direitus Umanus no Sidadania ba aktividade komemorasaun mak hanesan :

Programa dezeminasaun ba rekomendasaun Revizaun Universal periodiku (Universal Periodic Review-UPR) ba iha Distrito 5, Kompetisaun debates ba Estudantes Eskola Sekundaria iha Distrito Viqueque, Kompetisaun Jornal Paredi ba Estudantes Eskola Sekundaria iha Distrito Viqueque, Vizita fatin makasre no tau aifunan ba heriois sira ne’ebé fo-an ba mate tamba independensia Timor-Leste.

Atividade ba komemorasaun ne’e, representante UNMIT, Rosa Xavier halo lansamnetu livrus kona-ba rekomendasaun husi konsellu Direitus Umanus nian ba Estadu Timor-Leste, inklui koa quek hanesan sinal komemorasaun ba Direitus Umanus.

Molok tama loron komemorasaun Dirasaun Nasional Direitus Umanus no Sidadania halao mos kompetisaun debates públiku ba Direitus Umanus entre estudantes eskola sekundaria iha Distritu Viqueque. Iha debates ne’e sira ne’ebé nudar manan nain hetan Tassa (Piala) ho osan ne’ebé prepara husi komisaun organizadora.

Ba sira ne’ebé hetan premiu mak hanesan tuir mai :
Manan nai dahuluk (I Lugar) eskola sekundaria Publiku 4 Setembru Viqueque, manan nain daruak (II Lugar) eskola sekundaria Katoliku São Estevão Viqueque no manan nain datoluk ( III Lugar) eskola sekundaria jeral Calixa Viqueque.

Kompetisaun jornal ba Paredi ne’ebe halao iha salaun administrasaun Distrito ne’e, partisipa husi alunus eskola sekundaria 3 ne’ebé ejisti iha distritu Viqueque ho total partisipantes estudantes feto ho mane hamutuk ema nain 14 no sai vensedor mak :

Manan nain dahuluk ba jornal Paredi mak Joao Nito Soares, husi eskola sekundária Públiku 4 Setembru Viqueque, manan nain daruak, Carlota Fatima de Carvalho, husi eskola sekundária Kátolika São Estevão Viqueque no manan nain datoluk, Idalia Gomes, husi eskola sekundária jeral Calixa Viqueque.

Iha serimonia selebra loron Direitus Umanus ne’e halo mos Dezeminasaun Rekomendasaun Periodiku Universal ne’ebé hato’o husi liña Ministérial sira hanesn Ministériu Edukasaun, Ministériu Solidaredade Sosial, Ministériu Fimnansa, Sekretariu Estadu Formasaun Profesional no Empregu ( SEFOPE), Ministériu Negosiu Estranjeiru no Ministériu Justisa.

Iha apresentasaun Rekomendasaun Director Nasional Direitus Umanus no Sidadania, Celito Cardoso hateten,” obrigasaun Estadu Timor-Leste hodi halo Dezeminasaun ba komunidade iha Distritu kona-ba rekomendasaun 125 ne’ebé Konsellu Direitus Humanos rekomenda ba Estadu Timor-Leste, Director ne’e hatutan tan katak “entre rekomendasaun hirak ne’e iha rekomendasaun ida mai husi Kanada maka Timor-Leste rejeita, tamba iha rekomendasaun ne’e hateten Timor-Leste nia lei halo diskriminasaun kona-ba feto, maibe tuir Konstituisaun RDTL fo valorizasaun ba igualidade feto ho mane iha direitu hanesan.”

Iha fatin hanesan Director Jeral Ministérriu Justisa, Francisco Carceres ne‘ebe representa Ministru Justisa iha abertura hateten “ ita koalia kon-ba Direitus umanus kompostu husi, Politiku, Ekonomiku Sosial no Kultura ne’ebé indivisivel, interlasionadu no interdependensia. Iha estudu direitu internasional direitu umanus mak pakote lei internasional ida ne’ebé kobre direitu sivil no politika, ekonomiku sosial no Kultura.”

Representa Ministru Justisa ne’e hatutan tan,” Direitus umanus hetan rekuñesementu hanesan lei internasional tamba ne’e direitus umanus trata hanesan asuntu legal hodi Respeitu, Proteze no Hakonu.”

Remata tiha programa selebrasaun loron Direitus Umanus no dizeminasaun rekomendasaun, husi ekipa mos lori aifunan ba tau iha semiteriu Kararas hodi hanoin fila fali ema sira ne’ebé Indonezia oho tamba defende sira nia direitu ba ukun rasik-an.

Partisipa iha serimonia ne’e mai husi autoridade distritais inklui Administrador distritu no sub-distritu, komandante PNTL distritu, xefe suku no komunidade sira hamutuk ho alunus eskola sekundaria ne’ebé besik nakonu iha salaun administrasaun Distrito Viqueque.

João Maupelo da Costa