SETP Hala’o Lansamentu SNC Iha Oe-cusse

OE-CUSSE-Sekretáriu Estadu Terras Propriedades (SETP) Jaime Xavier Lopes iha loron 26 fulan-Novembru 2014, foin lalais ne’e hala’o lansamentu kona-ba levantamentu dadus tuir Sistema Nasionál Cadastro (SNC) iha Edifisiu Terras Propriedades Zona Ekonomia Merkadu Sosiál Oe-cusse.

Iha biban ne’e Jaime husu ba komunidade inklui lideransa komunitária no Autoridade lokál Rejiaun Oe-cusse hodi bele fó sira nia kontribuisaun ba iha prosesu levantamentu dadus kadastrais tuir sistema SNC nian.

Nune’e Membru Governu ne’e mós hateten, bainhira mosu problema ruma kona-ba rai iha oe-cusse husu komuidade sira tuur hamutuk hodi bele rezolve ho ulun malirin.

Tuir Jaime, Rejiaun Oe-cusse la hanesan ho Munisipiu sira seluk ne’ebe maka iha teritoriu Timor-Leste, tanba Oe-cusse konsidera hanesan Rejiaun ida neebe maka espesiál duni iha Timor-Leste.

Nia hateten bainhira komunidade sira maka la buka solusaun hodi rezolve sira nia problema rasik, hanesan mos inpedementu boot ida ba iha prosesu dezenvolvimentu iha Rejiaun Oe-cusse.

Hanesan membru Governu, Jaime mós fiar katak, iha futuru mai oe-cusse bele sai hanesan izemplu ida ba fatin sira seluk iha teritoriu Timór-Leste.

Antes hala’o lansamentu kona-ba levantamentu dadus tuir SNC iha Rejiaun Oe-cusse hala’o mós iha Distritu Dili, Liquiça, Manatuto, Lautem no Covalima ne’ebé simbolikamente ho entrega tablet ba iha ekipa tékniku SNC nian sira.

iha lansamentu ne’e hetan mós partisipasaun hosi Kordenadór Tékniku Gabinete Prezidente Autoridade Rejiaun Oe-cusse, Xefe Gabinete SETP, Reprejentante Diretór Nasionál DNTPSC, F-FDTL, PNTL, inklui mós autoridade lokál, Lideransa Komunitária, komunidade no funsionáriu sira iha Rejiaun Oe-cusse.

Hatan ba prekupasaun Komunidade sira nian kona-ba rai ne’ebé maka na’in hosik hela hodi sai sidadaun estranjeiru, estadu maka sei administra provizoriamente hodi hein lei rai nian sai no fó dalan maka sir abele sai na’in ba rai ne’ebé maka uluk sira nian, maibé sira tenki sai lai sidadaun Timor-Leste.

Hanesan uma-na’in Kordenadór Tékniku Gabinete Prezidente Autoridade Rejiaun Oe-cusse, Arsenio Paixao Bano hateten, prezensa SETP nian iha Rejiaun Oe-cusse hodi halo lansamentu ba iha prosesu sukat rai tuir sistema nasional cadastro hanesan parte ida hodi azuda prosesu dezenvolvimentu iha Zona Ekonomia Espesial Rejiaun Oe-cusse nian.

Tanba ne’e, Arsenio husu ba komunidade sira atu bele fó sira nia kontribuisaun no sira nia kolaborasaun ba iha prosesu sukat rai tuir SNC iha oe-cusse, nune’e bainhira komunidade sira iha problema ruma kona-ba baliza husu atu rezolve antes ekipa sira ba foti dadus komunidade sira nian kona-ba rai.

iha fatin hanesan Diretór Terras Propriedades Rejiaun Oe-cusse Julio Coel liuhosi ninia relatoriu hateten, iha tinan 2009 to’o 2011 governu Timór-Leste liu hosi Ministériu Justisa hetan apoiu hosi USAID hodi hala’o levantamentu liu hosi ekipa tékniku Ita nia Rai.

Durante hala’o levantamentu tuir Coel, INR iha tinan hirak liu-ba hala’o ona levantamentu ba iha parsela 67 ho nia total deklarante sira nain 4385, deklarante sira ba rai privadu iha nain 3006, deklarantes ba rai Estadu iha nain 1358 no deklarante ba rai misaun nian iha nain 24.

Kona-ba sira ne’ebé maka sei iha disputa Diretór ne’e hateten, desputa entre komunidade ho estadu iha parsela 483 no desputa entre komunidade ho komunidade iha nain 61.

Nia mós hateten, ekipa SNC iha fulan-Abril 2014 liu-ba hauu ejiste iha rejiaun Oe-cusse, tanba ne’e ho lansamentu ne’e nia fiar katak dadus sira kona-ba rai iha Oe-cusse ekipa tékniku SNC nian sira sei halo hotu levantamentu dadus tuir Sistema SNC nian ne’ebé maka modernu liu.*

Ananias Babo Horta
Media Officer SETP