MINISTRU JUSTISA SORUMUTU HO MEMBRU ORGANIZASAUN SOSIEDADE SIVÍL SIRA

Loron 16 Marsu 2015, Ministru Justisa Ivo Valente simu reprezentante sosiedade sivíl, Organizasaun Naun-Governamentál (ONG) ne’ebé mak hakna’ar án iha Rede ba Rai ne’ebé lidera hosi Santina Fernandes no La’o Hamutuk Ines Noronha iha Salaun Reuniaun Ministériu Justisa.

Objetivu hosi sorumutu ne’e mak, sosiedade sivíl sira hakarak atu hatene prosesu aprovasaun Pakote Lei Rai, prosesu levantamentu kadastru no disputa rai ne’ebé akontese kuaze iha territóriu Timor-Leste laran tomak, no mós buka hatene prioridade polítika produsaun lei iha VI Governu Konstitusionál.

Iha sorumutu ne’e, Ministru Justisa akompaña hosi Sekretáriu Estadu Terras no Propriedade Jaime Xavier Lopes no Diretór Nasionál Terras no Propriedade.

Ministru Justisa Ivo Valente iha nia lian mákloke fó agradese ba sosiedade sivíl sira mak durante ne’e kolabora no fó idéias konstrutivu ba prosesu formulasaun Pakote Esbosu Lei Bens Imóveis.

“Ita-bót sira nia kolaborasaun no idéias durante ne’e ajuda tebes Governu, ho papél sosiedade sivíl nian, hau fiar katak sei la-enfrakeza rezultadu hosi produsaun lei ne’e rasik, tanba Governu no ita-hotu sempre buka meius hotu-hotu hodi fó solusaun ba maioria sidadaun Timor-oan nia problema,” hateten Ivo Valente.

Tuir Ministru Justisa katak, iha fulan ne’e nia laran, Ministériu Justisa sei enkamiña lei hamutuk sia (9) ba Konsellu Ministru, inklui Pakote Lei Bens Imóveis hamutuk lei tolu mak hanesan; Lei Titularidade Bens Imóveis, Lei Espropriasaun no Lei Fundo Finanseiru Imobiliáriu.

Tanba Lei Rai ne’e káduka tiha ona, ho nune’e VI Governu tenke re-enkamiña ba Parlamentu Nasionál hodi lori ba iha plenaria no diskute no ikus mai bele halo aprovasaun.

“Produsaun lei agora, inklui Pakote Lei Rai nian, halo ona ba lingua rua mak hanesan Portugés no Tetum. Iha mós redusaun ba artigu balun, lei ne’e nia prinsípiu mak atu regulariza no formaliza povu hotu-hotu ninia direitu ba rai, infelizmente, lei ne’e halo ba ema-hotu bele komprende diak,” informa Ministru Justisa.

Perguntas no preokupasaun barak mak levanta hosi membru sosiedade sivíl sira, kestaun arendamentu rai ba investimentu bót sira, deslokamentu ba povu afetadu, kompensasaun, planu urbanizasaun, asesu ba dominiu públiku, limitasaun ba posse rai no sel-seluk tan.

Iha diskusaun ne’e, Ministru Justisa no SETP aprezenta meius posivél sira hodi dudu prosesu Lei Rai iha Konsellu Ministru depois ba Parlamentu Nasionál, ho sosiedade sivíl no povu tomak nia ajuda no kolaborasaun, espera iha tinan ne’e, 2015, Timor-Leste bele iha ona lei propiu hodi jere ita-nia rai no propriedade sira.

Iha fatin hanesan, SETP Jaime Xavier Lopes hateten katak, Terras e Propriedade hala’o dadaun levantamentu kadastru hodi identifika rai sira, hodi fasilita mós Estadu no komunidade sira atu hare’e no hetan benefisiu ba identifikasaun rai, ami agora hare’e mós valor rai nian, no hare’e mós utilizasaun rai iha futuru.

Sorumutu ne’e kuaze liu oras rua, hau tuku 03:00 lokoraik no termina iha tuku 05:20 lokoraik.

Honorio dos Santos
Gabinete Ministro da Justiça
Media Officer