MINISTRU JUSTISA LANSA EMISSAUN BA BILHETE IDENTIDADE IHA MUNISÍPIU BAUKAU

BAUKAU – Loron Sexta-Feira, 27 Marsu 2015, Ministru Justisa Ivo Valente hala’o lansamentu ofisiál emissaun ba Bilhete Identidade (BI) iha Munisípiu Baukau.

Lansamentu BI iha Munisípiu Baukau nu’udar passu importante ida hosi implementasaun planu setór justisa nian hodi lori besik liután atendimentu públiku nian ba komunidade sira iha nivél munisípiu no area rurais; liu-liu komesa hahu ba povu Baukau, Manatuto, Viqueque no Lautem.

Ministru Justisa Ivo Valente iha ninia intervensaun, fó apresiasaun no agradesimentu ba partisipasaun konvidadu sira ne’ebé hola parte iha seremónia lansamentu emissaun ba Bilhete Identidade iha Munisípiu Baukau.

“Munisípiu Baukau hakat ona ba passu ida tán ba oin, no hau apresia tebes esforsu tomak ne’ebé mak halo ona hosi Diresaun Rejistu Notariadu hodi háluan tán nia papel to’o iha komunidade nia le’et,“ hateten Ivo Velente.

Munisípiu Baukau hanesan munisípiu ida mak importante ba ita-nia rai Timor-Leste, tanba ho populasaun ne’ebé mak ho númeru bo’ot depois de Munisípiu Dili no tuir kedan ho Munisípiu Ermera (tuir Sensus Uma Kain 2010), númeru populasaun ne’ebé bo’ot kuaze terseiru maiz populasaun iha Timor-Leste.

Signifika katak, munisípiu ida ne’e, ema barak mak presiza dokumentu, Liu-liu BI, além-de tanba populasaun bo’ot konsidera mós Baukau foti fatin klaran no besik liu ba iha munisípiu tolu mak lokalizadu iha ponta-leste mak hanesan Manatuto, Viqueque no Lautem; hateten Ivo Valente.

Sei ita akompaña notísia lor-loron, iha Dili ema barak tebes mak ba forma iha Rejistu Notariadu hodi trata sira-nia BI, BI hanesan dokumentu importante ba sidadaun Timor-oan ida-idak, ho BI sei justifika Timor-oan ida-idak nu’udar sidadaun orijin, ho BI bele utiliza hodi trata asuntu ruma, atu kompleta rekijitus servisu ruma, hodi halo passaporte no sel-seluk tan.

Iha futuru, BI ita sei uza hodi rejista ita-nia direitu ba propriedade ruma, por ezemplu hodi rejista ita-nia direitu ba rai; esplika Ministru Justisa kona-ba importánsia Bilhete Identidade.

Ivo Valente hateten, iha seremónia simplez ida ne’e, nu’udar oportunidade atu fó hanoin mós ba sidadaun sira hotu-hotu, Timor-oan tomak iha ne’ebé deit, liu-liu ba populasaun sira iha Munisípiu hat (4) mak hanesan; Baukau, Manatuto, Viqueque no Lautem katak; “hahu ohin ba oin, ita-hotu ne’ebé mak to’o ona tinan 12 ba leten atu hakat mai iha fatin ne’e hodi trata imi-nia Bilhete Identidade.

La presiza atu hein wainhira atu trata asuntu ruma mak foin mai hodi trata imi-nia dokumentu BI, kuandu ema barak mak trata iha tempu mak hanesan, ita sei dudu malu, tanba iha ona esperiénsia mak hatudu iha Dili.

Nune’e mós tanba ita sei iha limitasaun barak iha munisípiu ida ne’e, tanba-ne’e, lalika hein wainhira presiza BI mak foin mai trata imi-nia dokumentu, hau husu ba imi-hotu atu mai trata dadaun ona.

“Fulan hirak tuir mai ita sei alarga tán atendimentu BI iha Munisípiu Ermera, tanba Ermera nu’udar munisípiu ne’ebé mak ho populasaun barak tebes, depois tuir mai sei fó prioridade mós instalasaun produsaun BI ba iha Munisípiu Viqueque no Lautem.

Tanba-ne’e, hau husu mós ba funsionáriu públiku sira atu utiliza mákina imprime BI ho kuidadu, tau matan didiak tanba kuandu la-kuida ho diak, ita-nia mákina sei manas demais no sei halo ita-nia mákina át lalais.

Nune’e mós hodi asegura imprime BI la’o diak, asegura mós operasaun ba data-base (baze-dadus) ho diak tenke servisu hamutuk ho Timor Telecom atu nune’e liña internet bele la’o diak nafatin, tanba kuandu iha perturbasaun ba liña internet bele prejudika mós prosesu normál atendimentu ba ita-nia povu,” hateten Ministru Justisa Ivo Valente wainhira ensera ninia intervensaun.

Iha fatin hanesan, Sekretáriu Jestór ba Munisípiu Baukau, Francisco Guterres hato’o nia bem-vindu ba S.E. Ministru Justisa ho nia komitiva tomak ne’ebé mak fó biban hodi hakat mai iha Munisípiu Baukau.

Hau hakarak fó hatene katak, Munisípiu Baukau situasaun diak hela no hau reprezenta povu Baukau hato’o agradesimentu ba S.E. Ministru Justisa hodi lori besik liután tratamentu Bilhete Identidade mai iha ne’e, tanba komesa hábadak ona ami-nia povu nia liman-ain, nune’e mós bele hákuran ona naha todan hosi povu kbi’it laek sira.

Tanba-ne’e, hau hakarak informa ba Xéfi Postu sira no Xéfi Suku sira atu transmite informasaun ne’e, fó hatene ba ita-nia komunidade sira atu hakat mai dadaun ona iha fatin ne’e hodi trata sira-nia Bilhete Identidade, tanba trata ita-nia BI bele halo ona iha Munisípiu Baukau.

Diretora Diresaun Nasionál Rejistu Notariadu (DNRN) Fatima de Araújo, hato’o kriteriu ka dokumentu ne’ebé tenke kompleta hodi prosesa Bilhete Identidade mak hanesan; deklarasaun hosi suku ka aldeia hodi hatene komunidade sira-nia hela fatin no Sertidaun RDTL, Kartaun Eleitorál ba sira ne’ebé ho tinan 17 ba leten no ba sira ne’ebé tinan 12 la presiza Kartaun Eleitorál hodi hetan BI.

Iha sesaun ikus ba seremónia lansamentu Bilhete Identidade (BI) iha Munisípiu Baukau, Ministru Justisa entrega primeiru BI ba ema nain-sanulu (10) iha Munisípiu Baukau mak hanesan, Veteranu Tome Lemos, Regina de Sousa, Francisco Guterres no sel-seluk tan.

Programa lansamentu BI akompaña Ministru Justisa mak Inspetór-Jeral Ministériu Justisa Lucas da Costa, Diretora DNRN Fatima de Araujo, Diretór DNAF Crigsono Neto no hetan partisipasaun hosi direjente Munisípiu hamutuk hat (4), funsionáriu públiku, sosiedade sivíl sira.

Depois de lansamentu, Ministru Justisa Ivo Valente kontinua halo vizita servisu mós ba iha Terras Propriedade no Defensoria Públiku Munisípiu Baukau nian hodi hare’e besik sira-nia servisu no rona mós saída mak sira halo, inklui rona sira-nia dezafiu mak sira hasoru durante ne’e hodi nune’e bele halo intervensaun immediatu.

Honorio dos Santos
Gabinete Ministro da Justiça
Media Officer