MINISTRU JUSTISA TIMOR-LESTE PARTISIPA IHA BALI DEMOCRACY FORUM BA DALA-UALU TINAN 2015

BALI, INDONESIA – Loron 10 to’o 11 fulan-Dezembru 2015, S.E. Ministru Justisa Ivo Valente partisipa iha 8th Bali Democracy Forum (DBF) ba nível ministru sira hosi paíz oin-oin iha Nusa Dua - Bali, Indonesia.

BDF nu’udar fórum anuál hodi haforsa relasaun internasionál no espasu atu fahe esperiénsia ba malu kona-ba prátika di’ak sira (best practices) demokrasia no efetividade governasaun bazeia ba país idak-idak nia esperiénsia.

Ho nune’e, iha tinan 2015, 8th BDF foti téma, "Demokrasia no Efetividade Governasaun Públiku (Democracy and Effective Public Governance)." Fórum ne’e ho sesaun rua, loron primeiru (10 Dezembru) halo debate jerál ba aprezentasaun esperiénsia sira ne’ebé partilla hosi paíz idak-idak ne’ebé modera hosi Ministra Negósiu Estranjeiru Indonesia, Retno L.P. Marsudi; depois iha loron Segundu (11 Dezembru) diskusaun painél  involve peritu sira, inklui akademisi ne’ebé modera hosi Dr. Dino Patti Djalal, Eis Vise-Ministru Negósiu Estranjeiru Indonesia.

Iha biban ne’e, Ministru Justisa RDTL, Ivo Valente hetan oportunidade primeiru hodi hato’o nia diskursu ba partisipante sira ne’ebé mak mai hosi país Ázia, Sudeste Aziátiku, Ázia-Pasífiku, Médiu Oriente, Áfrika, Amérika no Austrália; hamutuk paíz 89, inklui organizasaun internasionál 3 parte iha 8th BDF. Ministru Ivo Valente esplika; hafoin restaurasaun independénsia Timor-Leste iha 2002, Timor-Lesre halo esforsu hotu-hotu hodi hari’i estadu ida ideál; ami esforsu prevene konflitu, kria kondisões ba povu nia moris dame, hatu’ur sosiedade ida ne’ebé livre no demokrátiku no haforsa mós paíz ne’e ba ekonómia ne’ebé dezenvolvidu.

Tanba-ne’e, Timor-Leste, tuir Ministru Ivo, orgullu tebes hodi fahe nia esperiénsia ba país sira seluk iha 8th BDF ne’e, kona-ba demokrasia inklusivu no eleisaun ida dame iha Timor-Leste. Durante tinan-tolu ikus ne’e, laiha interrupsaun no konfrontasaun, tanba partidu sira, tantu ruling party no opozisaun tane ás konsesu polítiku ba interese nasionál nian hodi servisu hamutuk atu atinzi objetivu dezenvolvimentu nasionál.

Durante infánsia iha ami-nia dezenvolvimentu demokrasia, ami halo ona esforsu oin-oin hodi implementa efetividade servisu públiku nian, tanba ita-hotu hatene katak, governasaun ne’ebé efetivu tenke alkansa nia transparénsia, akuntabilidade iha administrasaun públika no ambiente ne’ebé di’ak ba iha konfiansa setór privadu nian; dehan Ministru Justisa, Ivo Valente.

Ministru Justisa kontinua, “iha eleisaun 2012 liubá, hatudu kresimentu partidu polítiku ne’ebé ás, ami iha partidu hamutuk 21 mak konkore iha eleisaun parlamentár no presidente nian, espasu iha Timor-Leste nakloke duni ba iha liberdade polítiku, tanba partisipasaun povu mós hatudu nia kresimentu pozitivu, ami-nia povu ba eleisaun to’o ona 74,78% iha 2012 ne’e, kresimentu partisipasaun ne’ebé ami atinzi ho orgullu, kompara ho eleisaun hirak liubá, ami tenke orgullu ba progressu ida ne’e.”

Iha okaziaun ne’e, ha’u, reprezenta Governu Repúblika Demokrátika de Timor-Leste hakarak expressa ami-nia gratidaun ba fórum magnífiku ne’e, hodi kompartilla ami-nia esperiénsia, nune’e mós ami sei aprende lisaun di’ak sira hosi paíz seluk iha 8th Bali Democracy Forum ida ne’e, lisaun di’ak sira ne’e ami sei uza tuir ami-nia sirkunstánsia sosiál, kulturál no polítika hodi dezenvolve Timor-Leste sai paíz ne’ebé ho nia demokrasia melhor no mós alkansa efetividade iha servisu governasaun nian; hakotu Ministru Ivo Valente.

8th BDF ne’e loke hosi S.E. Vise-Presidente Repúblika Indonesia, Drs. H. Muhammad Jusuf Kalla ne’ebé mak akompaña hosi Ministra Negósiu Estranjeiru Indonesia, Retno L.P. Marsudi no Govenadór Bali, Made Mangku Pastika.





Evangelino Belo
Xéfi Gabinete Ministru Justisa