MJ Lansa Publikasaun Mapa Nain Ba Rai Iha Distritu 5

Ministra Justisa, Lúcia Maria Brandão Freitas Lobato, hahú iha loron 21 fulan Fevreiru, 2012 to’o loron 12 fulan Marsu, 2012, hala’o Publikasaun Mapa Kadastrál hanesan faze kontinuasaun iha distritu lima : Suai, Same, Ermera, Aileu no Lautem.

Públikasaun Mapa Kadastrál ba faze kontinuasaun ne’e rasik mai husi programa levantamentu dadus ne’ebe nia objetivu atu fó garantia transparânsia ba dadus kona-ba rai no na’in ba rai ne’ebé rekolha tiha ona.

Publikasaun Mapa Kadastrál iha Distritu hirak ne’e, lansa diretamente husi Ministra Justisa, Lúcia Lobato, hola fatin iha edifisiu DTPSC Distritu ida-idak nian.

Durante hala’o lansamentu, Ministra Justisa liu husi ninia deskursu hateten katak Publikasuan Mapa Kadastrál ne’e implementa tuir Dekretu-Lei No.27/2011, ne’ebé Konselhu Ministru aprova no promulga husi Presidente Rupúblika Timor-Leste.

Dekretu-Lei No.27/2011 maka regula atividade sira ne’ebé ita lansa dadauk ne’e atu halo publikasaun mapa kadastrál.

“Programa levantamentu dadus hahú husi ita-nia parseiru USAID liu husi programa Ita Nia Rai ne’ebé entrega ona ba Governu liu husi Ministériu Justisa, maibé ita sei uza nafatin naran Ita Nia Rai hanesan patrimóniu Estadu RDTL nian, maske iha futuru ita uza ona osan rasik liu husi Governu atu implementa programa levantamentu dadus hirak ne’e.” dehan Lúcia.

Prosesu sukat rai tuir Ministra, katak, to’o oras ne’e sei gratuitu no sei la selu nein dolar ida, maibé iha loron ikus, iha tempu ida mak Ita-boot sira hakarak sukat fali, Ita-boot sira tenki selu ba Estadu.

“Ita hotu hatene katak agora ita ba faze ida ne’ebé atu halo publikasaun mapa kadastrál, no sei iha nafatin tempu atu fó oportunidade no fó biban ba komunidade sira hotu ne’ebé hakarak atu haree sira nia mapa, bele ba haree iha fatin DTPSC Distritu ida-idak nian durante loron tolu-nulu nia laran” nia hateten
Iha distritu hirak ne’e Ministra mós husu ba komunidade sira atu partisipa iha levantamentu dadus rai nian ne’e, bainhira komunidade sira lakoi partisipa hodi ba haree mapa ne’ebé publika ona hodi hadia, maka bainhira iha sala ruma sira sei lakon oportunidade tamba bainhira tama ona ba faze entrega sertifikadu laiha ema ida mak atu reklama.

Bainhira hakarak reklama tenki lori ba Tribunal. Bainhira kazu ne’e rejistu iha Tribunál sei hein tinan naruk hodi desidi kazu sira ne’e, tamba prosesu barak mak rejista mos iha Tribunál.

“Nune’e hau husu Ita-boot sira liu-liu autoridade lokál sira sente katak ida ne’e servisu ida ne’ebé atu servi ba ita nia komunidade la’ós servisu fali Ministra da Justisa ka Primeiru Ministru ka se-se de’it”, dehan Lúcia.

Durante hala’o lansamentu publikasaun fila-fali mapa rai nian, iha lia-fuan ne’ebé hanesan Administrador Distritu sira katak, riku-soin ba rai Timor-oan sira nian iha nasaun independente ne’e laiha ida mak la rejista tamba projetu rejista rai liu husi Progtama Ita Nia Rai hahú dadauk ona iha distritu maske seidauk akumula rai hotu iha Distrito laran.

Nune’e administradór sira mós sente katak programa publikasaun mapa rai nian ne’e hanesan tempu osan mean ba sira tomak atu hatutan mós informasaun husi programa ida ne’e ba ita nia komunidade sira iha baze.

“Dirasaun Rai, Propriedade nó Servisu Kadastrál sira, la nonok atu haree hodi konsidera no haree atu rejista administrativamente rai sira ne’ebé ohin loron ita utuliza, tantu rai privadu, rai estadu, ka rai komunidade iha distritu,” tenik Administradór Distritu Covalima.

Nune’e administradór sira mós hato’o sira nia agradesimentu ba Ministra Justisa ho nia komitiva tomak tamba rai imporntate iha setór hotu, tamba tuir sira bainhira atu halo atividade ruma maibé rai sempre iha problema. Tamba ne’e iha esforsu husi Señora Ministra lori identifika nain ba rai iha distritu tomak, esforsu ida atu fasilita nain ba rai rasik no progresu ba dezenvolvimentu iha distritu sira.

“Ami hein katak ba oin mai, programa ne’e bele alkansa nia objetivu. Bá suco ho área sira seluk seidauk hetan oportunidade sukat rai, ho kontinuasaun programa levantamentu kadastrál, maka komunidade sira ne’ebé seidauk hetan oportunidade bele identifika sira nia rai iha fatin-fatin hodi fasilita ita nia prosesu dezenvolvimentu iha futuru” Dehan Administradór Distritu Manufahi.

Nune’e administradór sira mós husu ba inan-aman sira atu kontribui ba programa ida ne’e para bele atinje objetivu jerál ne’ebé Ministra Justisa inisia hela no komunidade sira mak sei kontinua.

Durante publiksaun mapa kadastrál iha distritu hirak ne’e, partisipante sira sempre hato’o sira nia problema kona-ba haksesuk malu baliza no problema konaba sira nia hela fatin inklui mós se lós mak atu sai nain ba rai bainhira iha rai pedasuk ida deit, maibé iha ema nain rua ka tolu maka ba halo reklamasaun.

Responde ba kestaun ne’e, Ministra hateten, oras ne’e dadaun ita-hotu hein hela lei rai nian ne’ebé aprova ona husi parlamentu maibe seidauk hetan promulga husi Prezidente Repúblika. Ho ida ne’e, ita hein Lei ne’e promulga ona, foin rezolve problema hotu liu-liu problema konaba nain lolós ba rai pedasuk ida.

Durante publiksaun mapa rai nian ne’e, Minstra esplika mós kona-ba komunidade sira ne’ebé hela iha rai pedasuk ida durante tinan 15 nia laran tuir lei rai nian, ema ne’e iha direitu atu sai nain no iha direitu atu hetan sertifikadu bainhira iha nia prova konkreta ruma ne’ebé hatudu katak nia hela iha fatin refere durante tinan kleur nia laran.*

Ananias Babo Horta
Media Officer