KONSELLU MINISTRU APROVA ONA PROJEITU REZOLUSAUN GOVERNU KONA-BA PLANU ASAUN NASIONÁL KONTRA VIOLÉNSIA BAZEIA IHA JÉNERU

Dili, MJ: Kuarta-feira (28/09) ohin, Ministru Justisa Dr. Tiago Amaral Sarmento partisipa iha sorumutk Konsellu Ministrus semana ikus fulan-setembru nian, iha Palásiu Governu, Dili.

Iha sorumutuk Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu, kona-ba Planu Asaun Nasionál kontra Violénsia Bazeia iha Jéneru tinan 2022-2032 (PAN-VBG tinan 2022-2032), ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak no husi Sekretaria Estadu Igualdade no Inkluzaun, Maria do Rosário Fátima Correia.

PAN-VBG tinan 2022-2023 elabora ona ho bazeia ba prosesu avaliasaun planu atuál no iha konsulta alagrada ida, ba nivel nasionál no munisipál, ho liña ministériál, instituisaun nasionál, provedór servisu, organizasaun sosiedade sivil no parseiru dezenvolvimentu. Planu ne’e estabele pilár tolu ka área prioridade estratéjika, prevensaun violénsia, prestasaun servisu esensiál ba vítima sira vilénsia nian no apoiu jurídiku no asesu ba justisa.

Konsellu Ministrus aprova ona mós projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, kona-ba Suplementu remuneratóriu ba funsionáriu públiku no ajente sira Administrasaun Públiku nian ne’ebé hala’o sira nia funsaun hanesan formadór iha Administrasaun Públika. Projetu Dekretu-Lei ne’e delibera ona iha sorumutuk Konsellu Ministrus iha loron 27 fulan-jullu tinan 2022, maibé tanba iha alterasaun balun iha faze redasaun finál nian, presiza submete fali projetu Dekretu-Lei ida-ne’e ba deliberasaun foun.

Aprova mós projetu Dekretu-Lei rua, ne’ebé aprezenta husi Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo, kona-ba ezersísiu Profisaun saúde no karreira profisionál saúde nian sira.

Projetu dahuluk ne’e ho objetivu atu halo alterasaun datoluk ba Dekretu-Lei 14/2004, loron 1 fulan-setembru ho redasaun ne’ebé fó husi Dekretu-Lei nu.40/2011, loron 21 fulan-setembru, no 4/2019, loron 13 fulan-marsu, kona-ba Ezersísiu Profisaun Saúde nian. Ho alterasaun ida-ne’e, hakarak atu alkansa aumentu grau ezijénsia nian hodi hetan sédula profisionál, profisionál saúde sira ne’ebé kualifikadu liu, kualidade ne’ebé aas liu husi kuidadu saude sira ne’ebé fó ba populasaun no konfiansa ida ne’ebé boot liu iha kualidae téknika no deontolójika husi profisionál sira ne’e.

Projetu daruak iha ninia objetu ba alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu 13/2012, loron 7 fulan-marsu, kona-ba Karreira sira Profisinál Saúde nian. Objetivu husi projetu ne’e atu dignifika no valoriza profisionál saúde sira, liuhusi karreira ida ne’ebé marka ho etapa ezijente sira formasaun pós-graduda jerál no espesializada, maibé mós objetu rekoñesimentu institusionál, liuhusi mekanizmu legál ne’ebé permite progresu no promosaun ne’ebé justa no ekitativa.

Konsellu Ministru aprova projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Armanda Berta dos Santos, ba alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 37/2022, loron 25 fulan-maiu, kona-ba subsídiu fim do ano ba uma kain sira. Ho intervensaun lejizlativa ida-ne’e hala’o ajustamentu ba testu redasaun Dekretu-Lei ne’e, hodi evita dúvida ruma kona-ba se mak benefisiáriu sira husi apoiu sosiál ne’e, ho nune’e reafirma filafali desizaun hodi atribui subsídiu ba uma kain sira hotu, ne’ebe halo ona rejistu to’o loron 28 fulan-fevereiru tinan 2022, independentemente husi sira iha situasaun vulneravel ka lae nomos ka independentemente husi sira iha membru balu neebe fó atividade profisionál iha ámbitu administrasaun públika nian ka lae.

Ministru Obras Publikas, Abel Pires da Silva no Prezidente Konsellu administrasaun B’e Timor-Leste, E. P. (BTL, E.P.), Carlos Peloi dos Reis, halo aprezentasaun ida kona-ba implementasaun akordu entre Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Millennium Challenge Corporation (MCC) iha área be’e, saneamentu no drenajen sira.

Komponente ne’e, tama iha akordu kooperasaun ne’ebé asina ona ho MCC, iha loron 19 fulan-jullu tinan 2022, objetivu atu hamenus kontaminasaun be’e moos no be’e rai-okos, ne’ebé kauza ba moras no impede moris-di’ak no saúde labarik no adultu sira.

Projetu ne’e inklui konstrusaun fábrika ida ba produsaun dezinfetante kímiku ba sistema abastesimentu be’e sidade nian, konstrusaun husi sistema sentrál dahuluk be’e reziduál nasaun nian, hadi’a rede drenajen ba kapitál Dili no ba munisipiu viziñu haat. Tuir programa ne’e sei realiza mós reforma polítika no institusionál sira, no mós mudansa sosiál no komportamentu hodi hadi’a sistema sanemanetu báziku no jestaun be’e ba nivel domestiku.

Komponente be’e, saneamentu no drenajen sira, aleinde fó impaktu diretu ba-iha saúde sidadaun nian, maibé mós sei atua hodi hamenus risku inundasaun nian, ne’ebé Timor-Leste hasoru ona iha tinan hirak ikus ne’e, hodi evita ninia impaktu ambientál sira no sosiuekonómiku, hodi asegura jestaun sustentavel be’e no saneamentu.

Estima katak atividade tratamentu be’e sei benefísia ema rihun 429 husi munísipiu Dili no rihun 64 fora husi Dili. Projetu saneamentu ne’e sei benefisia ema liu rihun 106 hela iha Dili no tuir planu mestre prvee katak to’o tinan 2036 benefisia ema liu rihun 300 husi kapital.

Komponente be’e, saneamentu no drenajen sira sei iha investimentu totál hamutuk millaun dolar amerikanu 372,2. Atividade sira tratamentu be’e nian sei iha kustu millaun 8,3, iha sistema saneamentu nian sei uza millaun 342,8 no sistema drenajen nian sei iha kustu millaun 8,9. Projetu ne’e mós sei inklui besik millaun 7 ba fortalesimentu institusionál no reforma regulatóriu no millaun 5,2 ba kampaña alterasaun sosiál no komportamentál.

Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak no Sekretária Rejionál Adjunta Prezidente Rejiaun Administrativa Espesial Oekuse Ambenu (RAEOA), Léonia da Costa Monteiro, aprezenta ona ba Konsellu Ministrus kona-ba opsaun polítiku-lejizlativa ne’ebé sai hanesan baze ba inisiativa alterasaun ba Estatutu Rejiaun Administrativa Espesiál Oekuse Ambenu.

Ministru Turizmu, Komérsiu no Indústria, José Lucas do Carmo da Silva, aprezenta ona opsaun polítiku-lejizlativa ne’ebé sai hanesan baze ba inisiativa kriasaun rejime jerál ida kona-ba regra sira orijen nian.

Ikusliu, Konsellu Ministrus aprova votu pezar ba Jape Kong Su ninia mate, emprezáriu timoroan ne’ebé mate iha loron 27 fulan-setembru tinan 2022 horseik.

28 Setembru 2022
#Media_Gabinete_MJ